Heilige en Ordestichter * ca. 480, + ca. 648. Feestdag 21 Maart.
De eenige bron over het leven van S. Ben. is het tweede boek der Dialogen van den H. Gregorius den Gr., De H. werd ca. 480 uit een aanzienlijke familie te Norcia (Nursia) geboren ;S.Greg. vermeldt nog een (volgens oude traditie tweelings-) zuster, Scholastica, die van jongsaf aan aan God was gewijd. Haar broeder echter werd naar Rome gezonden ter voltooing zijner studiën. Wat hij hier zag van het zedenbederf eener groote stad en tot onder zijn studiemakkers, deed hem besluiten de wrereld te ontvluchten. Eerst sloot hij zich te Alfidena (Enfide) aan de Via Latina bij eenige godvruchtige mannen aan, spoedig zocht hij meer Noordwaarts grooter eenzaamheid in de woestenij langs de Anoi bij Sublacum (Subiaco).
De monnik Romanus, dien hij hier ontmoette, gaf hem het begeerde monnikskleed en wees hem een grot, waar Ben. ongeveer 3 jaren als kluizenaar leefde (ca. 495— 498). Nadat eenige herders den jongen hermiet ontdekt hadden, zorgden zij i.p.v. Romanus voor zijn levensonderhoud in ruil voor het onderricht, dat B. hun gaf. Enkelen stelden zich reeds onder zijn leiding en de monniken van Vicovaro, wier abt overleden was, smeekten hem diens plaats in te te nemen. B. zwichtte voor hun aandrang, maar voorspelde tevens, dat zij zijn tucht spoedig moede zouden zijn. Hetgeen gebeurde: het kwam zoover, dat men hem poogde te vergiftigen ! Hierop keerde B. naar zijn eerste verblijf terug en bouwde voor het groeiend aantal zijner volgelingen twaalf kleine kloosters, ieder voor een twaalftal monniken.
Die van S. Benedictus’ grot (Sacro Speco) en van SS. Cosmas en Damianus (nu S. Scholastica) bestaan nog.Wijkend voor de ijverzucht van een plaatselijk priester, op zijn faam van heiligheid afgunstig, verliet de Heilige met enkele zijner leerlingen deze streek ca. 529 en trok langs de Via Latina naar het Z.O. tot Cassinum, een vroeger bisschopsstadje op de bergen. B. vestigde zich in een ouden toren van een verlaten Rom. kasteel, een ander gebouw diende tot verblijf zijner leerlingen. Bij den toren lag een tempel van Apollo met een heilig bosch. Het beeld wierp hij omver, het bosch roeide hij uit. De omwonende boeren, die er nog geofferd hadden, bekeerde hij door zijn prediking. De tempel werd nu een kerk van S.
Maarten; in het klooster bouwde hij voor de communiteit het oratorium van S. Jan den Dooper, op de plaats van de tegenwoordige basilica.
Op Monte-Cassino ontplooide Benedictus’ heiligheid zich ten volle. Hij verschijnt er als de patriarch. Man Gods, levend van gebed, vol wijsheid en goedheid, de zijnen tevens in strengheid leidend. Hier schreef hij den H. Regel als samenvatting van zijn ervaring. Hier verrichtte hij ook de meeste mirakelen en ontving hij in 542—543 het bezoek van Totila, de eenige vaste datum in zijn leven (de overige berusten op gissingen).
Zes dagen voor zijn dood gaf hij bevel zijn graf te openen. Een verterende koorts overviel hem en hij liet zich naar het oratorium brengen. Daar. gesterkt door de H. Eucharistie, ondersteund door zijn monniken, gaf hij staande en biddend den geest rond het jaar 548. Zijn lichaam werd bijgezet in de crypte, waar hij niet lang te voren ook zijn zuster Scholastica had ter ruste gelegd. Waarschijnlijk stierf hij den 11 Juli; 21 Maart berust op een jongere traditie en is eerder een Italiaansch Translatiefeest. > Kloosterregel.
Lit.: S. Gregorii Dialogorum Lib. II Migne P. L. (LXVI) ; Dom Tosti, Délia Vita di San Benedetto (1892); Dom L’Huillier, Le Patriarche S. Benoît (1905) ; Abt lid. Herwegen, Der hl. Benedikt, ein Characterbild (21919)J; DomJohn Chapman, Saint Benedict and the 8ixth century (1929).
Lindeman.
Voorstelling in de kunst. Benedictus (Benedictijnermonnik, met of zonder baard, met of zonder abbatialen staf, een enkele maal gemijterd) heeft als meest voorkomende attributen het regelboek en een gebarsten drinkschaal (soms een kelk), waaruit
een slang kruipt. Dit laatste ter herinnering aan de vergiftigingspoging te Vicovaro. B. draagt ook wel de enkele schaal (kelk) zonder slang. Zijn verdere attributen zijn: een doorntak, een raaf, een kruis in de hand (da Parenzo). Hij wordt afgebeeld met zijn zuster, de H. Scholastica, met zijn leerlingen Placidus en Maurus, en met Heiligen rond de Moeder Gods.
Vanaf de 10e eeuw kennen wij de reeksen van voorstellingen naar feiten uit het leven van B. Sinds de 17e eeuw komt hij gewoonlijk voor in groepen van Heiligen uit zijn Orde.
Lit.: L’Huillier, St. Benoît (Parijs 1905) ; Herwegen, Der hi. Benedikt (Düsseldorf 1921 ) ; Benediktiner Monatschrift (II, XXIII, XXVII).
Heijer.