Katholieke Encyclopaedie

Uitgeverij Joost van den Vondel (1933-1939)

Gepubliceerd op 01-04-2019

Baarden

betekenis & definitie

Baarden - 1° bij v o g e l s, zie Veer;

2° Baarden of baleinen bij baardwalvisschen worden de groote hoornplaten genoemd, die men in de mondholte aantreft. Deze platen zijn homoloog met de dwarsloopende epitheellijsten, die ook bij een groot aantal andere zoogdieren in twee symmetrische dwarsrijen op het gehemelte voorkomen. Bij baardwalvisschen zijn deze lijsten in de lengte en breedte zeer sterk uitgegroeid en vormen groote platen, die als achter elkaar geplaatste coulissen in twee dwarsrijen aan weerszijden van het gehemelte afhangen en den bovenrand der mondholte omzoomen. De lengte der middelste platen bedraagt 3—5 m bij een breedte aan de basis van 35 cm en een dikte van 10 cm; hun aantal kan 2 x 400 en hun gezamenlijk gewicht 1 500 kg bedragen. De buitenlaag (schors) der platen is zeer sterk verhoomd en omsluit een meer zachte middenlaag (merg), opgebouwd uit bindweefselpapillen der leerhuid.

Meestal bezitten de platen een driehoekigen vorm, hangen met het spits toeloopende einde naar beneden en dragen aan den binnenrand een groot aantal buisvormige draden (baardfranje), voortzettingen der bindweefselpapillen der merglaag. Te zamen met de dikvleezige tong, die de rest van de mondholte opvult, dienen de b. als een zeeftoestel. Bij opening van den mond stroomt een groote hoeveelheid water naar binnen, dat bij mondsluiting, en doordat de tong tegen het gehemelte wordt aangedrukt, tusschen de hoornplaten door naar buiten wordt geperst. De in het zeewater zwevende plantjes en diertjes worden achter de baardfranje teruggehouden, op den wortel der tong verzameld en ingeslikt.

Van de hoornplaten wordt het balein vervaardigd. Wanneer een walvisch is gedood, worden de platen uitgesneden, gereinigd, gedroogd en vervolgens in reepen van gewenschte dikte en lengte gesneden of gezaagd, geschaafd en gepolijst; door het balein met stoom te verwarmen of in verhit zand te leggen, wordt het week en zacht en laat het zich in allerlei vormen persen. Het balein wordt voor velerlei doeleinden gebruikt, o.a. voor baleinen in paraplu’s; in corsetten of voor andere orthopedische middelen; voor stokken; voor het vervaardigen van kunstbloemen; om aan dameshoeden een bepaalden vorm te geven; enz. Willems

< >