Arbeidsverdeeling bestaat hierin, dat steeds een arbeidsgeheel wordt opgelost in deelverrichtingen, in dien zin, dat voortaan meerdere personen of personengroepen in functioneele samenwerking een onderdeel van arbeidsverrichting bijdragen aan de totstandkoming van den totaal-arbeid, in verband met het gestelde doel. Dit doel kan verschillend ziin. Op economisch gebied is het een zoo ruim mogelijke behoeftenbevrediging, op sociaal gebied is het: het totstandbrengen van het algemeen volkswelzijn. Arbeidsverdeeling met als noodzakelijk tegenstuk arbeidscombinatie speelt op beide gebieden een zeer voorname rol.
In economisch opzicht leidt ze tot een sterk verhoogde arbeidsproductiviteit, in sociaal opzicht leidt ze tot een stands- en klassegewijze ordening der sociale functies en bijdragen tot het harmonische welvaartsdoel der maatschappij.
A. is een gevolg van de verscheidenheid in menschelijke bekwaamheden en neigingen; van de verscheidenheid in de natuurlijke omgeving (klimatologische-, liggings- en bodemdisposities); van de systematische samenwerking ook der menschen tot bereiking van een gesteld doel.
Geleidelijk heeft de a. zich ontwikkeld en wel vooral in twee richtingen.
Horizontale richting: scheiding naar nijverheidstakken, landbouw, industrie, nijverheid en handel; naar beroepen (vrije en econ. beroepen) en onderberoepen. Zgn. sociale arbeidsverdeeling. Deze tak der a. is de hoofdoorzaak van het ruilverkeer, dat eenmaal tot bloei gekomen op zijn beurt verdere a. bewerkt.
Verticale richting. Hieronder vallen de technische a. en de functioneele fabrieksorganisatie. Technische werkverrichtingen van samengestelden aard worden in hunne eenvoudigste elementen opgelost, zoodat een bepaalde arbeider slechts een gering onderdeel van het product in handen krijgt. Verhooging van productiviteit, maar gevaar voor geestdoodenden arbeid. In vele gevallen is de aanwending van machines eerst mogelijk geworden na invoering van technische a. Ook de wetenschappelijke bedrijfsorganisatie (zie Taylorsysteem) stelt technische a. als voorwaarde.
In geographisch opzicht, al naar het gebied, waarover het arbeidsdeelige systeem zich uitgebreid heeft, is te onderscheiden: locale, nationale, en internationale a. Internationale a. legt den grondslag voor het ontstaan eener wereldhuishouding, internationale goederenruil; tot voortbrenging van de goederen in dat land, waar ze met de relatief geringste offers geproduceerd kunnen worden. Daartoe is echter vereischt de toelating door de verschillende staten van normale handelsvrijheid, welke politiek (zie Handelspolitiek) thans door de meeste staten niet wordt gevolgd.
Lit.: Bücher, Die Entstehung der Volkswirtschaft. v. Berkum Ethnologisch. A. bestaat reeds bij de primitiefste culturen als: a. volgens de seksen (zie familie), of in verhouding tot de afzonderlijke leeftijdsklassen, later ook een volgens de beroepen (zie Ambachten) en een lokale arbeidsverdeeling (zie Handel). Trimborn