Ampère (naam) - 1°André-Marie, Fransch wis- en natuurkundige, * 22 Jan. 1776 te Lyon, + 10 Juni 1836 te Marseille. Toonde reeds als kind grooten wetenschappelijken aanleg, ontwikkelde zich zonder leermeesters in wiskunde, natuurwetenschappen, letterkunde en philosophie. Was eerst leeraar te Ain-à-Bourgen te Lyon, 1804 repetitor, 1809 professor aan de Ecole Polytechnique te Parijs, 1808 inspecteur der universiteiten, 1824 professor aan het Collége de France.
Hij schreef over wiskunde (waarschijnlijkheidsrekening, reeks van Taylor, oplossing van een partieele differentiaalvergelijkingvan de 2e orde), mechanica (bewijs v. het principe der virtueele snelheden; toepassingen van de variatierekening), optica (theorie van de breking) philosophie (systematiek der wetenschappen). Zijn hoofdwerk ligt op het gebied van electriciteit en magnetisme. In 1820 ontdekte hij de krachten, die electrische stroomen op elkaar en een magneet op een stroom uitoefenen; hij werd daardoor de grondlegger der electrodynamica. Hij verduidelijkte het begrip electrische stroom en voerde de grootheid stroomsterkte in, welker eenheid naar hem genoemd is. Hij vereenigde electriciteit en magnetisme tot één gebied door zijn theorie der moleculairstroomen ter verklaring van de magnetische verschijnselen.
Lit.: de verhandelingen over electrodynamica zijn yereenigd in de deelen II en III van Collection de Mémoires relatifs è, la Physique, van 1884 tot 1891 uig. door de Soe. franc. de Phys. Verzameling van artikelen over zijn leven en werken in een num. spéc. de la Revue Gén. de l’Electr. (Nov. 1922). Dijksterhuis Regels van Ampère: Zie Zwemregel, Rechterhandregel.
2e Jean-Jacques, Fransch criticus en beoefenaar van de vergelijkende literatuurstudie in haar vroegsten, eclectischen en sierlijk-oratorischen vorm; zijn veelzijdige Europeesche, ja cosmopolitische belangstelling vond echter haar neerslag niet in het gedroomde synthetische werk. * 12 Aug. 1800 te Lyon, + 27 Maart 1864 te Pau. In 1833 hoogleeraar bij het Collége de France, 1847 lid van de Académie française.
Werken: De l’histoire de la poésie (1830) ; Histoire littéraire de la France avant le 12e siècle (3 dln. 1840 vlg.) ; Histoire de la littérature française au moyen-âge, comparée aux littératures étrangères (1841); La Grèce, Rome et Dante (1848) ; Mélanges (1867).
Lit.: Potton (1867) ; Sainte-Beuve, Nouveaux Lundis (XIII, 1868) ; Correspondance et souvenirs (2 dln. 1875). Baur.