paus van 1492—1603, om de bevoordeeling van zijn onwaardige familieleden en zijn eigen onzedelijk gedrag de slechtst befaamde der Renaissancepausen. * 1430 (of ’31) te Xativa bij Valencia (Sp.), familienaam Rodrigo Lanzol, doch door zijn oom Callixtus III geadopteerd en daardoor in de familie Borgia opgenomen. In dezen tijd van verwereldlijking en nepotisme vielen hem al ras een groot aantal waardigheden en prebenden met rijke inkomsten ten deel; wras o.a. bisschop van Valencia, Porto en Carthagena en werd in 1456 kardinaal.
Ook toen zette hij zijn van jongsaf begonnen wereldsch leven voort, hetgeen hem een scherp berispenden bl ief van paus Pius II op den hals haalde, doch niet belette, dat hij zich door geld en beloften simonistisch tot paus wist te doen verkiezen. Vóór zijn pausschap heeft hij 6 (onder wie vier van de Rom. adellijke Vanozza de Cataneis), als paus nog 2 onwettige kinderen gehad. Al is het laster, dat hij in bloedschande met zijn dochter Lucretia zou geleefd hebben, toch is zijn houding tegenover zijn kinderen, voor wie hij verregaand toegeeflijk was, ergerlijk. Aan zijn oudsten zoon Juan gaf hij een deel van den Kerkel. Staat als hertogdom Benevente. Toen deze vermoord was, liet hij hem opvolgen door zijn anderen zoon, den volslagen onwaardigen Caesar, het type van den geweten loozen mensch der heidensche Renaissance.
A. dispenseerde hem van het subdiakonaat, dat hij had ontvangen, stemde toe dat hij zijn kardinaalswaardigheid neerlegde en bewerkte zijn huwelijk met de Fransche prinses Charlotte d’Albret. Caesar legde het er met gruwelijke gewelddaden op toe den Kerkel. Staat tot familiebezit der Borgia’s te maken. A. is een ramp en een ergernis voor de Kerk geweest, al heeft de in dien tijd zoo hoog gestegen lasterzucht hem ook onware misdaden toegedicht. Noch in de leer echter, noch in tuchtmaatregelen is hij ooit van waarheid en traditie afgeweken. Hij was een geboren regent, imposante verschijning, innemend zoo hij het verkoos, begaafd met doorzicht en bekwaam in het behandelen van zaken.
Het ligt voor de hand, dat hij weinig voor de toen zoo noodzakelijke hervorming der Kerk gedaan heeft (zijn voornemens hiertoe na den moord op zijn zoon weldra opgegeven), maar ondanks zijn zinnelijkheid en wereldsche gezindheid kon hij vroom zijn en bevorderde hij de vereering van ’t H. Sacrament en de H. Maagd. Een zonderlinge mengeling van schijnbaar onvereenigbare hoedanigheden, zooals wellicht alleen de Italiaansche Renaissance der 15e eeuw ze kon opleveren. Hij beschermde de kunst, verdedigde de vrijheid der Kerk, waakte tegen het inderdaad dreigende Turkengevaar, ijverde voor de uitbreiding van het geloof in de nieuw ontdekte landen. Door zijn bulle Inter Caetera (1493), waarin hij de zie Demarcatielijn tusschen de Spaansche en Portugeesche bezittingen trok, voorkwam hij een eindeloozen kolonialen oorlog tusschen die twee machten.
Hij stierf aan malaria, ofschoon het gerucht ging, dat voor anderen bereid vergif, door hem zelf bij vergissing ingenomen, oorzaak van zijn dood zou zijn. Voor de meest bekende kinderen van A., zie Borgia; voor zijn verhouding tot Savonarola het art. onder dien naam.L i t.: Pastor, Gesch. der Päpste (TU 6,71924), alwaar verdere literatuur; De Roo, Materials for a History of Pope Alex. VI (5 dln. 1924), poogt vergeefs A. van alle hem aangewreven slechtheid schoon te wasschen ; toch belangrijk werk als materiaalverzameling.
Gorris.