1° D o m e n ic o, een zeer begaafd zanger en klavierspeler. Zijn composities zijn belangrijk voor de ontwikkeling van den homophonen klavierstijl.
Albertijnsche Bas. * 1717 te Venetië, + ± 1740 aldaar.Werken: opera’s; motetten; 8 klaviersonates (uitg. J. Walsh, Londen): 10 concerto’s voor 3 violen, alt, violoncello, harpsicord.
Piscaer.
2°Friedrich August, Duitsch geoloog, die zijn carrière in de zoutontginning in Duitschland maakte. * 4 Sept. 1795, + 12 Sept. 1878. A. begon zijn opleiding in 1809 aan de mijnbouwschool te Stuttgart. Na deze school afgeloopen te hebben, kreeg hij verschillende betrekkingen bij de zoutmijnen. In 1828 werd hij benoemd tot directeur der ontginning Wilhelmshall. Tijdens zijn directeurschap voerde hij verschillende verbeteringen in, o.a. voerde hij bij de zoutziederij het gebruik van stoom in. Buiten zijn technische werkzaamheden hield A. zich vooral bezig met de Stratigraphie der triasformatie.
Werken: Beitrag zu einer Monographie des Bunten Sandsteins, Muschelkalk und Keupers und die Verbindung dieser Gebilde zu einer Formation (Stuttgart 1834) ; Halurgische Geologie (1852); Ueberblick ueber die Trias (1864).
Hofsteenge.
3° Jean Eugène Charles, Ned. schilder van historiestukken, klassicistische school. * 1781 te Maastricht, + na 1843 te Parijs. Opgeleid te A’dam; werkte te Parijs onder J. L. David.
4° K o n r a d, deknaam van K. Sittenfeld, Duitsch schrijver o.m. van plat-naturalistische romans met dik er op liggende sociaalcritische strekking. * 9 Juli 1862 te Breslau, + 24 Juni 1918 te Berlijn.
Hoofdwerken: Wer ist der Stärkere (1888); Die Alten und die Jungen (1889, door de politie in beslag genomen); Das Recht auf der Liebe (1890).
5° Leon Battist a, Italiaansch humanist, geleerde en architect. Volgens een geloofwaardig bericht werd hij in 1404 te Genua geboren als zoon van Lorenzo Alberti, die, behoorende tot een voornaam Florentijnsch geslacht, wegens politieke verwikkelingen in ballingschap leefde, + 1472 te Rome. Na een zorgvuldige opvoeding genoten te hebben naar de eischen des tijds, was hij reeds als jonge man bekwaam in Latijn, Grieksch, Italiaansch, schermen, springen en paardrijden. Aan de universiteit van Bologna verwierf hij den doctorstitel in het canonieke recht. Van 1428—1432 maakte A. reizen naar Frankrijk, België en Duitschland, vervolgens werd hij pauselijk brievenschrijver (abbreviatore) en prior van S. Martino a Gangalandi (Toscane). Deze functies stelden hem in staat onbezorgd zijn studies voort te zetten. Van 1432— 1434 vertoefde A. te Rome. De antieke bouwwerken, wier aesthetische en constructieve grondslagen A. trachtte te doorgronden, gaven zijn eigen scheppingsvermogen een vaste richting. Door zijn opmetingen en zijn studie in de mathematiek werd hij bovendien in korten tijd de invloedrijkste theoreticus op het gebied der beeldende kunst. Alberti’s invloed is karakteristiek voor den tijd der vroege Renaissance, die de kunst en de wetenschap op één niveau plaatste. Zijn roem verbreidde zich snel, onder de regeering der pausen Eugenius IV en Nikolaas V vertoefde hij afwisselend te Florence, Bologna, Ferrara, Siena en Rome. In levendig contact met de humanisten en literatoren van zijn tijd, werd hij als één der grootsten gevierd. Hoewel verschillende van zijn geschriften in het Latijn geschreven zijn, stelde A. zich aan het hoofd van een nationale reactie tegen het gebruik van het Latijn als schrijftaal. Zijn voornaamste letterkundig werk „Della Famigliazie schreef A. in het Italiaansch. Voor 1450 publiceerde hij een tractaat over de schilderkunst, een boek over de „statua”, over het paard en in 1452 beëindigde A. zijn beroemdste boek „de Re aedificatoria”, een theoretische verhandeling over de bouwkunst, geïnspireerd op het klassieke werk van Vitruvius. In 10 boeken verdeeld, evenals het tractaat van Vitruvius, behandelen de boeken I—III de keuze van het terrein, bouwmaterialen en fundamenteering, de boeken IV—V de verschillende soorten gebouwen volgens hun bestemming, in boek VI komt de architectonische schoonheid ter sprake, VII, VIII en IX handelen over resp. de tempels (kerken), de publieke en de privé-gebouwen en X over de waterbouwkunde. Bij A. komt voor het eerst de opvatting tot uiting, dat het ontwerp aan den „architector’, de uitvoering aan een technisch leider overgelaten moet worden. Dit werk had grooten invloed, echter eerst na 1485, toen de eerste druk verscheen. Als uitvoerend kunstenaar bewoog hij zich vnl. op het gebied der architectuur, al heeft hij zich volgens eigen uitlatingen ook bezig gehouden met schilder- en beeldhouwkunde. ± 1450 leverde A. de plannen voor de verbouwing van de Gotische kerk S. Francesco te Rimini tot een Renaissancebouwwerk. Alberti’s werkzaamheid bepaalt zich tot het uitwendige der kerk. Op een stylobaat verheffen zich de door nissen en zware pilasters ingedeelde zijwanden, die door een fries afgesloten worden. De hoofdfaijade, die onvoltooid gebleven is, is geïnspireerd op den Romeinschen triumphboog. In Florence is het palazzo Rucellai (1446—1451) door A. ontworpen. Voor het eerst wordt de facade organisch geleed door het aanbrengen van pilasters in de 3 verdiepingen. Verdere werken zijn: II. Graf in S. Pancrazio, de voltooiing van de faijade van S. Maria Novella te Florence, S. Andrea te Mantua (ontwerp van 1472, voltooiing eerst in 1782). A.’s veelzijdigheid leidde er toe, dat men hem tot dilettant bestempelde. Volgens het tegenwoordig spraakgebruik is dit epitheton onjuist. A. was een echt Renaissancemensch, bezield door de gedachte, dat wetenschap en kunst de geheimen van de natuur geheel konden ontsluieren en uitbeelden. A. was de directe voorganger van Leonardo da Vinci.
L i t. : Suida’s artikel in Thieme-Becker’s Künstlerlexikon geeft een zeer uitvoerige lijst van Alberti’s geschriften. Ook de zeer uitvoerige lit. over Alberti is aldaar aangegeven, tevens in J. v. Schlosser’s Kunstlitcratur (Weenen 1924, 110—112); Girol. Mancini, Vita di L. B. Alberti (Firenze 1911).
A. B. de Vries.