Giulio, zoon van een tuinman, met een grotesk uiterlijk, evenwel van bijzondere geestesgaven. *1664 bij Piacenza, + 1752. Priester geworden, trad hij als secretaris in dienst van den Franschen veldheer Vendôme.
Na diens dood gezant in Spanje van den hertog van Parma en Piacenza, bracht hij met prinses Orsini in 1714 het huwelijk tot stand van koning Philips V met Elisabeth Famese, de dochter van zijn meester. Terwijl de prinses Orsini terstond daarna verbannen werd, kreeg A. de gelegenheid om bij de onbekwaamheid van den koning metdekoninginsamen Spanje te leiden. Hij trachtte het land uit zijn verval op te heften, en tevens, als Italiaansch nationalist, de Oostenrijkers uit zijn vaderland te verdrijven. A. wist den kardinaalshoed te verkrijgen en aldus als een Richelieu een onaantastbare positie te verwerven te Madrid, waar hij sedert 1717 als eerste minister werd beschouwd. Hij rustte een vloot uit en zoodra het bericht van de benoeming in Spanje was ontvangen, zeilde deze uit, echter niet naar het Turksche strijdtooneel, zooals was voorgewend, maar naar het Oostenrijksche eiland Sardinië, dat in korten tijd werd veroverd. De paus was bedrogen en Oostenrijk vol wrok tegen den paus, die gewantrouwd en reeds lang als Fransch- en Spaanschgezind werd beschouwd. De reeks der Oostenrijksche overwinningen op de Turken werd gestuit onmiddellijk na de roemrijke verovering van Belgrado door prins Eugenius (11 Aug. 1717) om den strijd tegen Spanje te kunnen voeren. Het was de hertog van Parma, die A. tot deze daad had aangespoord, in samenwerking met zijn dochter Elisabeth, om aan de kinderen, uit haar huwelijk met Philips V geboren, vorstendommen in Italië te kunnen bereiden, wanneer Oostenrijk uit Italië zou zijn verdreven. Voor paus Clemens volgden vele vernederingen, machteloos als hij was tusschen de strijdende partijen. De Spaansche regeering durfde voor A. waardevolle bisdommen op te eischen, tegelijk voortgaande in haar opzet ten aanzien van Italië en geheel Europa in haar plannen betrekkende. A. knoopte geheime verbindingen aan met de verdreven Stuarts, Karel XII van Zweden en tsaar Peter I van Rusland tegen Engeland; met Turken en Hongaren tegen Oostenrijk; met de Bourbon-oppositie in Frankrijk tegen den regent Philips van Orléans. In Juni 1718 veroverde een Spaansche vloot het eiland Sicilië. Engeland, Frankrijk, de Republiek der Ver.
Ned. en Oostenrijk sluiten dan echter een Quadruple Alliantie (Aug. 1718) om den Vrede van Utrecht en de rust in Europa te handhaven. Reeds op 11 Aug. 1718 vernietigt een Engelsche vloot de Spaansche bij Kaap Passero (Oostk. van Sicilië) en spoedig daarna stort A.’s Europeesche intrigue geheel in elkaar door de mislukking van den Jakobieteninval in Schotland, Oostenrijks vrede met de Turken te Passarowitsch, den dood van Karel XII en de vernietiging van het Bourboncomplot in Frankrijk. Aan Philips V wordt een wede toegestaan onder voorwaarde van A.’s ontslag. Op 6 Dec. 1719 werd A. smadelijk en ondankbaar uit Spanje verbannen en vluchtte naar Genua, opgeëischt door Clemens XI om terecht te staan voor een kerkelijke rechtbank. Zijn proces was nog in vollen gang bij ’s pausen dood. In 1723 werd hij in al zijn waardigheden hersteld, omdat het bewijs zijner verantwoordelijkheid niet kon worden geleverd.
Het oordeel over A. werd een blijvende strijdvraag; de groote verantwoordelijkheid van den hertog van Parma, die evenals Philips V sterk bad aangedrongen op kerkelijke maatregelen tegen hun vroegeren gunsteling, voor A. ’s daden is eerst in onzen tijd duidelijk gemaakt evenals A.’s onwaardige houding tegenover Clemens XI door de openbaarmaking van zijn geheime brieven. Zijn verder leven gaf tot opspraak geen aanleiding, tenzij zijn willen vasthouden aan het dragen van een pruik tegen de pauselijke verbodsbepalingen in, hetgeen hem in 1725 door Benedictus XIII (1724—1730) uit de Sacramentsprocessie deed verwijderd worden. In het conclave van dezen vromen paus had A. tien stemmen gekregen. Clemens XII benoemde hem in 1734 tot legaat van de Romagna te Ravenna. Een poging om de republiek San Marino voor den Kerkdijken Staat te veroveren, moest hem door den paus worden verboden. Benedictus XIV verplaatste hem naar Bologna en later trok hij zich terug naar Piacenza. waar hij uit eigen geldmiddelen een groote opvoedingsinrichting stichtte voor talentvolle jongelingen. Tot aan zijn dood op achtentachtigjarigen leeftijd bleef A. werkzaam van geest, evenals de prinses Orsini die hij te Rome wederom ontmoette.
L i t. : J. B. Weiss, Weltgeschichte (XI); Lavisse et Rambaud, Histoire générale (VII); E. Bourgeois. Lettres intimes d’Alberoni (Parijs 1892); L. Pastor, Gesch. der Päpste (XV en XVI, 1931).
v. Gorkom.