is het gevoel dat ons bevangt, wanneer wij ons onder de werkelijke of voorgestelde blik van de ander ontdekt voelen. In zijn meest pregnante vorm gebeurt dit, wanneer wij letterlijk naakt voor de ander staan, die ons met zijn begerige, nieuwsgierige, critische of misprijzende blik gadeslaat en, ons lichaam bekijkend, dit tot een ding, een object degradeert.
Men staat te kijk, onverhuld blootgesteld aan de blik van de ander, die ons van ons eigen lichaam als „voertuig” van onze intenties en „instrument” van ons handelen dreigt te vervreemden en ons verhindert ongedwongen en onbewust van onszelf in het contact met de wereld op te gaan. Alleen de liefdevolle blik, waaronder men zich, zowel met zijn innerlijkheid als uiterlijkheid, geaccepteerd weet, vermag ons in het ongestoord bezit van ons lichaam te herstellen; de werkelijke liefkozing verzoent ons met onszelf en met onze gebreken en tekortkomingen.De eerste vorm van schaamte is geen sexuele; deze treedt, volgens verschillende onderzoekers, in het vijfde levensjaar op. Daarvóór wendt het kind zich schaamtevol af, wanneer het zich bekeken of bespied voelt bij bezigheden, die het nog niet vanzelfsprekend, automatisch en onbewust afgaan, ook al wordt het daarbij om zijn prestaties geprezen. Dit irrationele van het schaamtegevoel treft ook bij invaliden, die zich schamen om hun gebrek, omdat zij zich voortdurend bekeken voelen en tot bezienswaardig object teruggebracht.
Schaamte is, tot op zekere hoogte, de sociale component van het schuldgevoel; schamen doet men zich tegenover een werkelijk of denkbeeldig aanwezige ander, die gevoelens, gedachten of daden ontdekt, die men bij voorkeur in de intieme sfeer van zijn persoon verborgen houdt, omdat men ze zelf eigenlijk niet aanvaardt als behorend tot die persoon. Op religieus plan is deze component een zeer essentieel aspect van het schuldgevoel: men schaamt zich diep onder het oog van God, die hart en nieren doorgrondt en voor Wie niets verborgen blijft. j. v. L.
