In vroeg-christelijke tijden namen de gelovigen het geconsacreerde Brood mee naar huis en nuttigden ervan op dagen waarop geen gemeenschappelijke Eucharistieviering plaatsvond. Dit bleef gebruik tot in de 6de eeuw, doch zelfs in de 12de eeuw vinden wij er nog overblijfsels van: bij een maagd-, priester- en bisschopswijding ontving de „gewijde” een grote Hostie, opdat hij de acht daaropvolgende dagen daarvan zou kunnen communiceren.
Na het edict van Milaan (313), toen men kerken begon te bouwen, ging men ook de Eucharistie bewaren in de sacristie (sacrarium, secretarium), niet echter voor de gelovigen die communiceerden, want dit deed men tijdens de Eucharistieviering altijd met in die viering zelf geconsacreerd Brood, doch uitsluitend voor de zieken, en in de basilieken van Rome ook om een partikel te hebben voor de volgende pausmis, om daardoor de continuïteit van het éne Offer te doen uitkomen. Langzamerhand ontstond de gewoonte de H.
Reserve op te hangen boven het altaar in een pyxis (een cilindrisch doosje zonder voet en dikwijls met een torenvormig dekseltje) of later in de zgn. eucharistische duif (vooral in Frankrijk). Soms ook vinden wij een combinatie van beide en werd de pyxis opgehangen aan de bek van de eveneens hangende duif.
Deze wijze van bewaren kwam in de 16de en 17de eeuw in onbruik wegens gevaar van ontering door hervormingsgezinden en ook al omdat het niet tijdig vernieuwen van de koorden dikwijls oorzaak was van ongelukken. Op verschillende plaatsen bleef ze echter nog in gebruik totdat de Franse revolutie er voorgoed een einde aan maakte.
Sinds 1878 is de eucharistische duif weer in gebruik in de kathedraal van Amiens en in onze dagen ook in de abdijkerk van Solesmes.Vanaf de 16de eeuw kreeg het bewaren van de Eucharistie op het altaar of ook in de zijwand van de kerk (reeds bekend uit de 12de eeuw) de overhand. Deze laatste methode werd door Rome op 21 Aug. 1863 verboden. Vanuit deze wandtabernakels hebben zich vanaf de 14de eeuw (bloeitijdperk de 15de eeuw) vooral in Zuid-Duitsland, Oostenrijk en de Zuidelijke Nederlanden de zgn. torentabernakels of sacramentshuisjes ontwikkeld. Tot nu toe had altijd het onuitgesproken principe gegolden: de Eucharistie wordt vereerd omdat zij bewaard wordt, maar zij wordt niet bewaard om vereerd te worden. Doch met de opbloei van de eucharistische devotie wordt het anders. Naast de wandtabernakels en de sacramentshuisjes zijn sinds de 16de eeuw vanuit Italië in onze streken ook de op het altaar geplaatste tabernakels in gebruik gekomen. Dit gebruik is geleidelijk het overheersende en ten slotte het alleen geoorloofde (C.I.C. 1269) geworden. (zie Sacramentsaltaar).
A. V.
