Katholicisme encyclopedie

Prof. dr. J.C. Groot (1955)

Gepubliceerd op 02-01-2020

LITANIE

betekenis & definitie

(Gr., smeekgebed) is een vorm van gebed, waarbij aanroepingen en beden door het volk met een bepaald refrein worden beantwoord, zoals „bid voor ons”, „ontferm U onzer”, „verlos ons, Heer”. Deze gebedsvorm is in het Oosten ontstaan in de 4de eeuw.

In de Westerse Kerk, waar zij sinds de 5de eeuw bekend is (zie Kyrie eleison), is zij vooral als zang bij processies tot ontwikkeling gekomen. Zo wordt de uitvoerige litanie, die in de volksmond de litanie van alle heiligen heet, van oudsher tijdens de bidprocessies op 25 Apr. en op de kruisdagen gebeden.

In de 8ste en 9de eeuw werd deze litanie ook aan het ritueel van tal van wijdingen en zegeningen toegevoegd. In kortere vorm zong men haar tijdens de Paasplechtigheid bij de gang naar en van de doopvont; deze zang heeft zich gehandhaafd, ook nu de processies zijn weggevallen.

Sinds de late Middeleeuwen zijn tal van andere litanieën samengesteld. Vier ervan zijn officieel in het aanhangsel van het brevier opgenomen: nl. de Lauretaanse litanie, ter ere van de H.

Moeder Gods, de litanie van de Zoete Naam, de litanie van het H. Hart en de litanie van de H.

Joseph.Luther behield de litanie vooral voor de boetedagen en verving de aanroeping van de heiligen en de voorbede voor de paus voor gebeden voor de verschillende standen. Het gereformeerd Protestantisme had de neiging, de litanie als ijdele omhaal van woorden te veroordelen. c. A. B.

< >