(1506-1552), heilige, Jezuïet, apostel van Indië en Japan, werd geboren op het kasteel Xavier in Spaans Navarra, studeerde sedert 1525 aan de universiteit van Parijs en kwam daar in contact met Ignatius van Loyola. In 1533 sloot hij zich bij deze aan en legde op 15 Augustus 1534 in de kerk van Montmartre te Parijs de geloften af.
Drie jaren later ontving hij in Venetië de H. Priesterwijding.
In 1541 vertrok hij op last van de paus naar Indië, waar hij op 6 Mei 1542 te Goa aankwam. Hij werkte er enige tijd onder de kolonisten en zeer oppervlakkig bekeerde inboorlingen, daarna drie jaren onder de Paravers aan de Visserskust en in het nabije Travancore.
Van 1545 tot 1548 werkte hij wederom in Goa, San Thomé, Malaka en op de Molukken (Amboina, Ternate, Morokust) en van 1549 tot 1552 in Japan (Kagosjima, Mij'ako, Flirado, Yamagoetsji, Boengo). Hij keerde in 1551 in Goa terug, regelde daar als provinciaal de zaken der missie en vertrok toen naar China.
Onmiddellijk voor zijn overtocht vanaf het eiland San-Tijan (Sancian) stierf hij op 3 December 1552. In 1619 werd hij door paus Paulus V zalig, in 1622 door paus Gregorius XV heilig verklaard.In 1748 werd Franciscus verheven tot patroon der missies in het Oosten, in 1904 tot patroon van het Genootschap tot Voortplanting des geloofs; in 1927 werden alle katholieke missies aan zijn voorbede toevertrouwd.
De historische critiek heeft enkele gebeurtenissen uit het leven van de heilige, zoals zij door latere biografen verhaald zijn, sterk betwist. Op de eerste plaats het grote aantal van door hem verrichte wonderen o.a. dodenopwekkingen en de gave der talen, hoewel voor enkele wonderen betrouwbare getuigenissen voorhanden zijn. Ook zou het aantal bekeerlingen sterk overdreven zijn. Wat er ook van zij, er moet bijzonder de nadruk op gelegd worden dat Franciscus pioniersarbeid verrichtte en de grondslagen gelegd heeft van de latere missionnering in die gebieden. Feestdag 3 December.
c. H. L.
