Reeds vroeg, waarschijnlijk vanuit Syrië (Edessa), heeft het Christendom in Armenië vaste voet gekregen. Volgens de overlevering zou de apostel Thaddeüs er hebben gepredikt.
Als de eigenlijke stichter van de Armeense Kerk wordt de H. Gregorius Loesaworitsj, „de Verlichter”, vereerd; hij heeft koning Trdat III omstreeks het jaar 300 bewogen het Christendom tot staatsgodsdienst uit te roepen.
Een eeuw later was de kerstening voltooid. Tengevolge van de invoering van het Armeense schrift en van de vertaling van Bijbel, liturgie en christelijke geschriften heeft de Armeense Kerk een sterke nationale binding gekregen.
Ook de politieke constellatie heeft ertoe bijgedragen, dat de banden met de Syrische en de Byzantijnse christenheid spoedig werden verbroken. Zo hebben de Armeniërs zich afzijdig gehouden van het concilie van Chalcedon (451), zonder echter in gemeenschap met de monofysietische Kerken te treden; wel hebben latere Armeense theologen deleer van Chalcedon dikwijls als „Nestoriaans” veroordeeld.
Sinds de middeleeuwen hebben de verschillende Armeense patriarchaten en aartsbisdommen (de Kathoghikos van Etsjmiadzin oefent sinds de 15de eeuw de hoogste bestuursmacht over de Armeniërs uit) veelvuldig relaties met de Kerk van Rome onderhouden. Dit geldt voornamelijk voor het kathoghikosaat van Sis in Cilicië, in de tijd der Kruistochten de hoofdstad van het christelijke koninkrijk der Roebenieden.
Bekend is het Decretum pro Armenis, door paus Eugenius IV opgesteld ten behoeve van de katholieke Armeniërs bij gelegenheid van het concilie van Florence. Van de 14de tot het begin der 19de eeuw heeft de met de Dominicanen geaffilieerde congregatie der Unitoren in het Armeense Oosten een belangrijke rol gespeeld.
De geünieerde Armeense Kerk, zoals deze thans bestaat (met aan het hoofd de patriarch, die in het gebied van de Libanon resideert), dankt haar ontstaan aan een scheuring in het kathoghikosaat van Sis (1737).
Voor de gehele Armeense wereld is van groot belang de culturele en wetenschappelijke arbeid van de katholieke Mechitaristen, een kloosterorde die door de Armeniër Mchitar in 1701 te Konstantinopel werd gesticht en die sindsdien gesplitst is in 2 congregaties, met hun hoofdzetel resp. in Venetië en in Wenen.
Grote groepen Armeniërs leven verspreid over geheel de wereld. Bijzonder talrijk zijn ze in Sovjet-Armenië en in de staten van het Nabije Oosten.
De in het Turkse rijk levende Armeniërs zijn tussen de jaren 1894 en 1921 grotendeels door de Turken uitgemoord.De leer der afgescheiden Armeniërs (de zgn. Gregoriaanse Kerk) is, afgezien van de genoemde uitzondering tot het concilie van Chalcedon, vrijwel gelijk aan die van de Orthodoxe Kerk; sinds het einde der middeleeuwen is de zalving der zieken echter bij hen in onbruik geraakt. De liturgie weerspiegelt de geschiedenis van de Armeense christenheid ; naast de kern, welke aan de Syrische en Griekse kerkgebruiken is ontleend, vindt men er, ook bij de afgescheidenen, tal van Latijnse invloeden. Geheel eigen aan de Armeense Kerk is het instituut der vartabeds, priesters die door een bijzondere zegening tot leraar en prediker worden aangesteld (zie verder Oosterse Kerken). c. A. B.
