Utilitarisme is een doctrine in de politieke filosofie of in de sociale ethiek die voorschrijft om te handelen (of niet te handelen) op een wijze die het collectieve welzijn maximaliseert. Bij het maken van moeilijke beslissingen primeert dus steeds het criterium dat zo veel mogelijk mensen (en dieren) baat moeten hebben bij de gemaakte keuze, en zo weinig mogelijk voelende wezens er onder dienen te lijden.
In de 18e en 19e eeuw bloeide met Jeremy Bentham (1748-1832) en John Stuart Mill (1806-1873) de ethische stroming van het utilitarisme, dat het grootste geluk voor het grootste aantal als criterium hanteert bij het afwegen van de ethische waarde van handelingen. Met andere woorden: het algemeen welzijn primeert steeds op dat van het individu. Het collectieve geluk dient te worden gemaximaliseerd.
Hiermee is het utilitarisme een consequentialistische theorie, waarbij een actie (of een regel) alleen wordt geëvalueerd op basis van de beoogde gevolgen. Als doctrine is het eudemonistisch: strevend naar geluk als het hoogste menselijk goed, en het tegenovergestelde van egoïsme.
