Res cogitans (Latijn voor denkende substantie) is bij René Descartes samen met res extensa een van de twee substanties waartussen hij onderscheid maakt. Het begrip valt vrijwel samen met de betekenis van bewustzijn, geest of ik.
Denkende substantie is het idee van voorstanders van dualisme en idealisme dat de geest is gemaakt van niet-fysieke substantie. Deze stof wordt vaak bewustzijn genoemd.
Dit concept is tegengesteld aan het materialisme, dat stelt dat wat we normaal gesproken als mentale substantie beschouwen, uiteindelijk alleen fysieke materie is (d.w.z. hersenen).
Dualisme
De 17e-eeuwse Franse filosoof René Descartes, beroemd om zijn uitspraak "Ik denk dus ik ben", had een grote invloed op het lichaam-geestprobleem. Hij beschrijft zijn theorie van mentale substantie (die hij res cogitans noemt) in de tweede 'Metafysische Meditaties' (1641) en in 'De principes van de filosofie' (1644). Hij gebruikte een preciezere definitie van substantie dan de huidige betekenis ervan: iets dat kan bestaan zonder afhankelijk te zijn van wat anders.
Res cogitans en res extensa
Res cogitans ("denkend ding" in het Latijn) - ook vertaald als mentale substantie - is, samen met de res extensa ("uitgebreid ding" = de materiële wereld), een van de twee substanties die volgens het cartesiaanse dualisme het hele bestaan vormen naast God, die echter de oorzaak is van zichzelf ("causa sui"). Deze substantie wordt identiek beschouwd aan de ziel, geest of bewustzijn van denkende subjecten.
