Pantheïsme (van het Grieks pan, alles; theos, god-> "Alles is God") is de opvatting, volgens welke God en de wereld één zijn. Dit geloofssysteem wordt aangetroffen in verschillende religies, waaronder het boeddhisme en het hindoeïsme.
De naam "pantheïst" werd geïntroduceerd door de Ierse filosoof en vrijdenker John Toland (1670-1722) in zijn "Socinianism truly Stated" (1705). De term "pantheïsme" werd voor het eerst gebruikt door zijn Franse tegenstander Jacques de la Faye in "Defensio Religionis" (1709, een kritiek op het pantheïsme van Toland. Toland publiceerde zijn "Pantheisticon" in 1732.
De leer zelf gaat terug tot het begin van de Indiase filosofie. Het verschijnt in de loop van de geschiedenis in een grote verscheidenheid aan vormen. In de meest strikte zin betekent het: gelijkstelling van God aan de wereld en al het bestaande, waardoor het als een vorm van atheïsme te beschouwen is. In elk van zijn verschijningsvormen is het monistisch, al is monisme - het filosofisch standpunt dat zegt dat er slechts één van iets is - daarom niet steeds pantheïsme.
