Institutioneel geweld is de uitoefening van macht binnen instellingen en organisaties op basis van bestaande gewoonten.
Ongewenste intimiteiten binnen een bedrijf, profilering op uiterlijk op een politiebureau, antisemitisme bij een voetbalclub, verbale gewelddadigheid op kantoor, steeds speelt ‘de macht der gewoonte’ een prominente rol. Een enkele keer loopt iets totaal uit de hand. Zoals tijdens kennismakingstijd. De identitaire beslotenheid van een studentenvereniging doet blinde vlekken ontstaan. Tijdens kennismakingstijd viel de gewelddadigheid als gevolg van de traditionele machstuitoefening niemand op. Het hoorde er ‘gewoon’ bij. Van kwade opzet was geen sprake. Totdat voor iemand binnen de club de maat vol is en in opstand komt.
Strijden voor verandering van institutioneel geweld vraagt lokaal afgestemde acties. Dergelijke acties op mesoniveau verlopen soms moeizaam. Het geweld binnen instellingen en organisaties is vaak ook een afspiegeling van maatschappelijke gewoontes. Lijkt dan op een cultureel fenomeen. Vertoont overlap met structureel geweld. De machtsdynamiek van structureel geweld is veel moeilijker te beïnvloeden. Denk aan seksisme in de publieke ruimte, leeftijd-discriminatie en gezondheidszorg, uitbuiting van migranten en de bouwsector, aan racisme in het gevangeniswezen etc. Op dit macroniveau veranderingen tot stand brengen is van een andere orde. Vraagt uiteindelijk om burgerlijk verzet.
Op één niveau hoger, op metaniveau bestaat zogenoemd systemisch geweld zoals onze omgang met dieren gewelddadig kan zijn, de verwoesting van de aarde, de ongelijkheid binnen onder andere het kapitalistische systeem etc. Dit vraagt om veranderingen van het sociale, politieke en economische bestel van samenlevingen. Vraagt om systeemveranderingen.
Institutioneel geweld krijgt betekenis zodra de macht der gewoonte binnen de instelling aan de orde wordt gesteld. Mensen binnen de organisatie zullen uiteindelijk zelf iets moeten doen aan de gewelddadige machtsuitoefening.
