Heroïsche geneeskunde omvat buitengewone medische handelingen waarvan de kans op succes zeer onzeker is, zoals handtransplantaties en foetale hartchirurgie.
Het onderscheid tussen lage-kans geneeskunde of futiele geneeskunde en heroïsche geneeskunde is subtiel. Heroïsche of laatste-kans geneeskunde is een strohalm waaraan mensen zich vastklampen. Het draait om koste wat het kost doorgaan, niet opgeven, strijdlustig zijn en proberen te overwinnen. De metaforen spreken voor zich. Patiënt en familie vragen om alles uit de kast te halen, terwijl artsen en hulpverleners vaak met de rug tegen de muur staan. Zij weten dat ze het onvermijdelijke slechts uitstellen en hebben nauwelijks nog opties. Wat te doen? Heiligt het doel (weldoen) nog de middelen (de buitengewone ingreep met alle bijwerkingen en risico’s)? Is afzien of abstineren niet beter?
Bij de behandeling van onvruchtbaarheid, prematuren, derdegraads brandwonden, leverfalen, terminale ziekten en aanhoudende pijn wordt soms het onmogelijke gevraagd. Er ontstaat druk om te handelen. De vraag vanuit de patiënt en omgeving versterkt de druk op artsen. Moeten ze de laatste innovatieve medische techniek, een nieuw geneesmiddel of iets experimenteels proberen? Heroïsche geneeskunde vormt daarmee een basis voor topklinische ontwikkeling. Zonder grenzeloze moed geen vooruitgang, maar niet tegen iedere prijs.
Naast de wederzijdse druk tot buitengewoon handelen heerst ook aan beide kanten ontkenning. Gevoelens van ‘tegen beter weten in’, valse hoop en blind geloof in een goede uitkomst kunnen overheersen. Ontkenning van de ernst van de situatie stimuleert beide partijen gebruik te maken van uitdrukkingen als ‘wie niet waagt, die niet wint’, ‘nee heb je, ja kun je krijgen’ en ‘pakken wat je kan’.
Heroïsche, laatste-kans of strohalm-geneeskunde nodigt uit tot reflectie. In extreme situaties, wat zou ik zelf doen? Wat als onder druk medisch-ethische principes van weldoen en niet-schaden ernstig kunnen botsen?
