Een cult is een subcultuur die door de meerderheid als zeer apart wordt beschouwd. Het is een collectieve identificatie met iets dat erg populair of modieus is. Cultgedrag is gecultiveerd imitatiegedrag in de stille hoop iets vergelijkbaars qua status of roem te verkrijgen.
Een charismatische figuur kan aanleiding zijn voor cultvorming. Ook heilig geloof in vliegende schotels (UFO’s) of de komst van de Dag des Oordeels begint vaak kleinschalig, om zich vervolgens uit te breiden tot een rage, hype of tijdelijke beweging van gelovigen. Een cult ontstaat spontaan, gaat viraal en dooft vaak vanzelf weer uit. Belangrijk is dat cultgedrag soms mainstream wordt, zoals in Noord-Korea.
De cultivering van groepsidentiteit is kenmerkend. De fans van "Lord of the Rings" ervaren een gemeenschapsgevoel. Aanhangers van QAnon inspireren complotdenkers, en celibatairen op de manosphere steunen het groepsdenken rond vrouwenhaat. Een cult oefent altijd maatschappelijke invloed uit.
De meerderheid beschouwt een cult als iets vreemds, engs, archaïsch, primitiefs en meer. Gewelddadige cults (zoals satanische duiveluitdrijving of collectieve zelfmoord) komen voor, maar zijn zeldzaam. Cult verschilt van sekte: een sekte is een afsplitsing van een moederorganisatie en is vaak naar binnen gekeerd, afgesloten en geheimzinnig. Een cult is daarentegen meer extrovert.
Persoonlijke verering binnen de groep kan soms overgaan in collectieve aanbidding van een popster, of via deïficatie in de vergoddelijking van een gekozen president. Met imitatiegedrag koestert men de hoop dezelfde hoogte te bereiken. Gelijktijdig kan een cult voor tegendraadse stromingen zorgen. Het subculturele van de groep wordt dan subversief, met leden die zich willen bevrijden van overheersing. Kortom, een cult houdt de menselijke geest in beweging en zorgt voor maatschappelijke verandering.
