Fajoemportret is genoemd naar de Fajoem- of Fayum-oase in Egypte, 120 km ten zuiden van Cairo, waar een groot aantal van deze mummieportretten is teruggevonden.
Deze portretten hebben een grote invloed gehad op het ontstaan van de iconenkunst. De heidense fajoemportretten stammen uit de eerste tot vierde eeuw, in een tijd dat Egypte onder de Romeinse overheersing tot armoede verviel. Fajoemportretten kwamen in de plaats van de voor de elite gemaakte gouden dodenmaskers. De eenvoudiger, op hout geschilderde portretten werden al tijdens het leven gemaakt. Na diens overlijden werden ze op het gelaat van de dode gelegd. Het waren geïdealiseerde portretten. Kenmerkend zijn de niet meer op het aardse gerichte blik en de sfeer van vergeestelijking. Deze spiritualiteit vinden we ook terug bij de vroegste iconen, die eigenlijk vergeestelijkte portretten van Christus en zijn heiligen zijn. Ook wat de techniek betreft komen de fajoemportretten overeen met de vroegste iconen. Zij zijn geschilderd in de encaustische techniek, waarbij gewerkt wordt met verwarmde wasverven, die zich in het hout branden. Zie ook: Encaustiek.
