Triumphus - Overwinningsfeest en plechtige processietocht in Rome’s binnenstad, verleend aan een zegevierend opperbevelhebber, [/]i]imperator cum imperio, na een beslissende overwinning in een bellum iustum tegen een buitenlandse vijand, wanneer in de slag minstens 5000 vijanden gesneuveld waren. In dit geval moest de bevelvoerende generaal met zijn troepen buiten Rome wachten tot de senaat hem toestemming verleende aan het hoofd van zijn troepen binnen te trekken. In deze processie liepen mee de magistraten en senatoren, wagens met de op de vijand veroverde buit, de belangrijkste krijsgevangenen in boeien geklonken, symbolische afbeeldingen van de geleverde prestaties en een witte os die men op het Capitolium zou offeren. De triomfator zelf stond op een wagen, quadriga, getrokken door vier paarden; hij droeg een purperen toga, met een scepter in de hand en een lauwerkroon op het hoofd, terwijl zijn gelaat rood geverfd was. De processie, waarin ook de zegevierende legioenen mee marcheerden werd gevormd op het Campus Martius, trok Rome binnen door de porta triumphalis en het Circus Flaminius, over de via Sacra en het Forum. Aan de voet van de clivus Capitolinus leidde men de geboeide gevangenen weg om ter dood gebracht te worden. De triomfater zelf klom langs deze clivus tot aan de tempel van Iupiter Optimus Maximus, waar hij de lauwerkrans aan de god offerde. Zijn naam werd opgetekend in de Fasti triumphales.
Indien bepaalde voorwaarden ontbraken of de senatoren het zo om bepaalde redenen beslisten, kon de triumphus vervangen worden door de Ovatio, een kleine triomf, b.v. wanneer het om een weinig belangrijke overwinning in een strijd of oorlog ging. De overwinnende generaal reed dan te paard of ging te voet naar het Capitool en droeg een mirtekrans in plaats van een lauwerkrans. In geval de senaat de triumphus of de ovatio in Rome weigerde, kon de veldheer zijn triomf vieren op de Mons Albanus. Hier ging hij dan naar de tempel van Iupiter Latiaris.
Tijdens het Keizerrijk was het verlenen van een triumphus een privilege van de keizer, andere verdienstelijke bevelhebbers mochten de eretekenen, de ornamenta triumphalia, dragen, b.v. de bijzondere purperen mantel, waarmede zij op allerlei feestelijkheden verschenen.
