Syracusae - Belangrijkste stad van Sicilië, gesticht in de tweede helft van de 8e eeuw v.C. door Korinthos. Zeer spoedig kwam zij tot volle bloei dankzij landbouw en handel, zodat zij zelf tot het stichten van kolonies elders op Sicilië besloot, o.a. Kamarina, Akrai. Aanvankelijk lag het bestuur in handen van de grootgrondbezitters, doch de onder het juk gebogen bevolking kwam tegen hen in opstand en verjoeg hen in 485 v.C. Hierdoor kwam Gelon aan de macht en bracht zijn residentie van Gela naar Syracusae over. De Griekse bevolking uit de omgeving werd naar Syracusae getrokken, wat het begin van de overwegend Griekse invloed op Sicilië betekende. Onder leiding van Gelon werd Syracusae uitgebouwd en werden de nieuwe wijken bevolkt. Het kwam tot een strijd met de Carthagers, die in 480 v.C. bij Himera werden verslagen. Syracusae was de belangrijkste stad van de westerse wereld na Carthago.
Gelons opvolger, Hieron I (478-466 v.C.), breidde de invloed nog uit, vooral in Zuid-Italië. In 465 v.C. werd de democratie ingevoerd.
Na enkele jaren van interne moeilijkheden, waarbij het imperium van Syracusae verloren ging en de nieuwe burgers verdreven werden, kwam een zekere stabiliteit. Aanvallen van Athene werden afgeslagen. Vooral belangrijk was de expeditie van 415-413 v.C., die voor Athene zo rampzalig eindigde (zie Alkibiades, Peloponnesische Oorlog). Daarop volgde weer een oorlog met Carthago en in 405 werd Dionysios I de nieuwe tiran. Zijn zoon en opvolger Dionysios II (367-343 v.C.) was in een machtsstrijd met Dion gewikkeld. In 343 riep het volk de Korinthiër Timoleon te hulp en deze herstelde de democratie.
Syracusae kreeg zelf de leiding van een stedenbond. Doch de strijd tussen aristocraten en democraten hield aan. Hieruit kwam in 317 v.C. Agathokles als nieuwe tiran naar voren. Met zijn dood in 289 eindigde de periode van de Griekse expansie in Magna Graecia (Zuid-Italië).
In 269 v.C. kreeg Hieron II de leiding van het leger en ook van de politiek. Onrechtstreeks lokte hij de tussenkomst van Rome uit in het begin van de Eerste Peloponnesische Oorlog en wist hij te bereiken dat in 263 een verbond tussen Rome en Syracusae tot stand kwam. Het gevolg hiervan was een nieuwe bloei voor Syracusae. Na de dood van Hieron II viel Syracusae van Rome af, doch Marcellus veroverde het weer in 212 en liet het plunderen. Hiermede eindigde de onafhankelijkheid van Syracusae, dat daarna bestuurd werd door een Romeins praetor, bijgestaan door een quaestor.
