Leitourgia - Etymologisch een prestatie voor het volk of de staat. In feite was het een opdracht aan een burger, die tot de rijkste klasse in Athene behoorde (na de hervorming van Solon: de pentakosiomedimnoi) bepaalde uitgaven voor zijn rekening te nemen, waarvoor normaal de staat moest zorgen. Aldus kunnen de leitourgia beschouwd worden als onrechtstreekse gewone inkomsten van de staat Athene. Deze financiële tussenkomst van de rijke burgers, die meer dan 3 talenten bezaten, had oorspronkelijk een religieus aspect en een strenge wetgeving regelde er de volgorde en de modaliteiten van. Zo werd niemand verplicht twee verplichtingen terzelfder tijd op zich te nemen of twee opeenvolgende jaren of tweemaal dezelfde. Deze regeling liep tot in het begin van de hellenistische periode normaal door, want een leitourgia bezorgde aan de burger die ze presteerde, een groot aanzien en invloed bij het volk. In de klassieke periode beschouwden de rijke burgers, die hiervoor in aanmerking kwamen, de leitourgia als een burgerplicht en zij boden zich vrijwillig aan. Een dergelijke houding diende dus meer de persoonlijke eerzucht dan de financiële behoeften van de staat. Doch in de hellenistische periode, waarin de staatsinkomsten aan belastingen lager uitvielen, moest te veel naar het middel van de leitourgia gegrepen worden en deze werd ten slotte zeer drukkend voor de rijke klasse, zodat men er over het algemeen niet naar streefde in die hoogste bezittende klasse te raken of er te blijven. Vele vermogens gingen in deze tijd verloren.
Wanneer er in de klassieke periode een betwisting ontstond omtrent de volgorde of de aard van de leitourgia, kon de aangewezen burger onderworpen worden aan de antidosis of vermogenruil. Als hij meende dat het nog zijn beurt niet was, omdat een andere burger rijker was of hijzelf een zwaar verlies geleden had, dan kon hij, bij weigering zich van de last van de leitourgia te ontdoen, gedwongen worden zijn vermogen te ruilen met de eerstvolgende op de lijst. Wie van de twee op de antidosis niet inging, moest dan de leitourgia presteren.
De regelmatige terugkerende leitourgia weren:
- de choregia, het bekostigen van oprichting en onderhoud van de leden van het koor tijdens de duur van de repetities voor de opvoering van de koorliederen ter gelegenheid van de grote feesten, b.v. de Dionysia, trage- dievoorstellingen enz.;
- de gymnasiarchia, de zorg voor een gymnasium gedurende een jaar, het onderhoud van trainers, instructeurs en atleten, de olie voor de massage enz., de kosten voor de organisatie van openbare spelen of fakkeloptochten, waaraan zij deelnamen;
- de trierarchia, het betalen van de uitrusting van een triëre, een oorlogsschip, waarvan de ruwbouw of romp door de staat geleverd was, de soldij van de bemanning, het zeewaardig houden van het schip en het commando voeren, gedurende één jaar;
- de hestiasis, het betalen voor de leden van de eigen phyle van de onkosten voor de grote openbare maaltijden bij de godsdienstige feesten, b.v. de Dionysia, de Panathenaeën enz.;
- de architheoria, het dragen van alle onkosten en het leiden van een gewijde zending of gezantschap naar andere staten om Athene op religieuze feesten te vertegenwoordigen en in naam van Athene offers op te dragen.
