Forum Romanum - Oude markt of ontmoetingsplaats van Rome, een moerassige laagte tussen Palatinus, Esquilinus, Quirinalis en Capitolinus. In de vroegste periode na de nederzetting van de Latini moet het een begraafplaats geweest zijn, gelegen buiten de eerste stadskern, want binnen de stad begroef men niet. Achteraf werd het bij de stad betrokken en door de Cloaca maxima drooggelegd. Het Forum Romanum werd het handels- en politiek centrum van Rome. Winkels en openbare gebouwen werden er opgetrokken, o.a. de Regia (de ambtswoning van Numa Pompilius, later die van de pontifex maximus), het Atrium Vestae en de ronde tempel van Vesta (Aedes Vestae), de Tabernae en het Comitium, de tempels van Saturnus (in 497 v.C.), die van Castor en Pollux (in 484 v.C.), de tempel van Concordia (in 336 v.C.), de Rostra (door C. Maenius in 338 v.C. versierd). De winkels van slagers en vishandelaars werden overgebracht naar het Macellum en Forum Piscarium.
Cato begon er een basilica te bouwen, gevolgd door de Basilica Aemilia in 179 v.C. Ze werd herbouwd door Caesar, die een nieuwe plande: de Basilica Iulia op de plaats van de oude Basilica Sempronia uit 170 v.C. Vele gebouwen en tempels werden weer opgebouwd, plannen en aanleg gewijzigd. Onder de Keizertijd werd het Forum Romanum opnieuw aangelegd. Er moest ruimte komen voor de vergaderingen en samenkomsten. Sedert 145 v.C. vergaderde er de comitia tributa. Het Forum werd te klein. In de onmiddellijke omgeving legden sommige keizers nieuwe fora aan, de zgn. keizerfora, het Forum Augustum, het Forum Caesaris, het Forum Vespasia- ni, het Forum Traiani en het Forum Hadriani. Andere keizers richtten bij het Forum Romanum triomfbogen op, b.v. Titus, Septimius Severus en Constantinus, en nieuwe tempels, o.a. die van de diva Faustina en van divus Romulus, de basilica van keizer Maxentius. Ook standbeelden werden er ingehuldigd in de loop van de eeuwen. Er werd afgebroken en verplaatst. Als laatste werd er de zuil van Phokas opgericht.
De opgravingen hebben ruïnes blootgelegd van monumenten, verspreid over meer dan twaalf eeuwen, zodat het onmogelijk is ons precies voor te stellen hoe het Forum Romanum er uitzag, tenzij men ertoe komt uit te schakelen, wat b.v. vóór het principaat van Augustus verdween en wat er later is bijgekomen. Men bedenke dat de geschiedenis van het Forum Romanum over meer dan een millennium loopt.
