Pneumonie. Deze aandoening kan in het verloop van verschillende andere ziekten (typhus, pokken, enz.) optreden; wat men echter gewoonlijk onder L. verstaat is een zelfstandig optredende acute, koortsachtige ziekte der long (croupeuze pneumonie), die berust op een infectie met den pneumococcus, kleine ronde bacteriën, die bij voorkeur twee aan twee vereenigd liggen (diplococcen). L. komt het meest voor in het voorjaar (April) en tast bij voorkeur volwassenen aan.
Sommige personen schijnen een bepaalde voorbeschiktheid te hebben voor L. Een gelegenheidsoorzaak is kouvatten. Het ziekteproces in de long bestaat in een sterk toestroomen van bloed naar het orgaan, met uitzweeting van een bloederige vloeistof, die spoedig stolt, in het genezingsstadium weer dunner en ten slotte geheel opgeslorpt wordt. Het geheele proces verloopt meestal in 1—1½ week. De ziekte begint in den regel plotseling met koude rillingen en een zwaar ziek gevoel. Daarbij of kort daarna voelt de zieke stekende pijn in de aangedane borsthelft; spoedig treedt ook kortademigheid en hoest op.
De laatste wordt wegens de pijnlijkheid zooveel mogelijk onderdrukt en klinkt daardoor kort en afgebroken. Reeds den tweeden dag kunnen de fluimen hun karakteristiek roestkleurig of geelrood aanzien krijgen. Door bekloppen en beluisteren der borst zijn voor den geneesheer nog verschillende kenmerkende verschijnselen waar te nemen. In zware gevallen treden ook nerveuse symptomen (hoofdpijn, slapeloosheid, deliriën) op. Herpes (blaasjesuitslag) aan de lippen komt zeer dikwijls voor. De koorts blijft meestal gedurende het geheele tijdsverloop hoog om dan plotseling (critisch) te dalen.
Hippocrates had reeds opgemerkt dat deze crisis meestal op een oneven (vooral den 5en of 7en) ziektedag valt. Het borstvlies is in de meeste gevallen mede aangedaan en waarschijnlijk de oorzaak van de stekende pijn in de borst. Van dit typisch verloop der L. onderscheiden zich bijzondere gevallen.1. L. van kinderen. De koude rillingen ontbreken dikwijls, daarentegen treedt braken dikwijls op den voorgrond. De typische fluimen ziet men zelden bij kinderen onder het 8e jaar.
2. L. bij grijsaards is zeer gevaarlijk en begint dikwijls langzamer.
3. L. bij drinkers. Bij drinkers (potatoren) ziet men L. opvallend dikwijls optreden. Reeds in het begin ontwikkelt zich meestal delirium tremens, met hallucinatie’s, vooral van kleine beweeglijke, zwarte gedaanten (b.v. ratten). Daarbij treden de gewone bezwaren der L. (hoest, pijn en kortademigheid) geheel op den achtergrond.
4. Typheuse L., niet L. bij typhus, maar L. met zware algemeene verschijnselen als bij typhus; deze vorm wordt veroorzaakt door een bijzonder zware algemeene infectie. Men noemt ze ook wel asthenische L.
5. Dikwijls eindigt de L. niet acuut maar wordt de oplossing van het uitgezweete vocht vertraagd,
zoodat het genezingstijdperk verscheidene weken kan duren. Genezing kan volgen, maar ook kan het proces geleidelijk overgaan in schrompeling of versterf der long en in longtering.
L. is altijd een ernstige ziekte, vooral bij zware algemeene infectie (in sommige epidemieën regel), bij drinkers, grijsaards en zwakke, ziekelijke personen. De behandeling is in hoofdzaak een symptomatische d.w.z. tegen de verschijnselen gerichte. Lauwe baden en Priesnitz'sche verbanden om de borst zijn bevorderlijk voor de oplossing. Groote aandacht wordt door den geneesheer steeds geschonken aan de werking van het hart, daar hieraan bij L. hooge eischen worden gesteld. Bij drinkers is het dikwijls noodzakelijk van den aanvang af alcohol toe te dienen. Zie ook Slikpneumonie.
