collaboreren

betekenis & definitie

collaboreren ww. 'samenwerken, meewerken met de vijand'
categorie: leenwoord

Vnnl. collaboreren 'medewerken' [1663; Meijer]; nnl. collaboreren 'samenwerken met de vijand' [na 1940; WNT Aanv.].

Ontleend aan Frans collaborer 'met de vijand heulen' [ca. 1940], eerder al 'meewerken' [1830; Rey] < Laatlatijn collaborare 'meewerken, samenwerken' [3^e eeuw], gevormd uit com- 'samen' en Latijn labōrāre 'moeite doen, zich inspannen, hard werk verrichten', een afleiding van het zn. labor 'hard werk, moeite', waarvan de herkomst niet erg duidelijk is.

Sinds de Tweede Wereldoorlog komt collaboreren voor in de betekenis 'samenwerken met de bezetter'. Het is mogelijk dat de huidige betekenis van collaboreren, collaborateur en collaboratie, net als wrsch. in het Frans, al uit de Eerste Wereldoorlog dateert (Lennep), maar dat valt niet te bevestigen.
◆ collaborateur zn. 'medewerker; iemand die met de vijand heult'. Nnl. collaborateur 'medewerker' [1838; WNT Aanv.], 'die met de vijand heult' [na 1940; WNT Aanv.]. Ontleend aan Frans collaborateur 'samenwerker, medewerker' [1755; Rey] < middeleeuws Latijn collaborator 'id.', een afleiding bij Laatlatijn collaborare. Frans collaborateur kreeg rond 1940 ook de betekenis 'iemand die met de vijand heult', die opnieuw in het Nederlands werd ontleend. In het Frans werd dat afgekort tot collabo [ca. 1940; Rey], een term die ook in Franstalig België wel gebruikelijk is. In het Frans bleef naast de nieuwe de oorspr. neutrale betekenis bestaan, in het Nederlands wordt daarvoor na de Tweede Wereldoorlog alleen nog het verwante collaborator 'medewerker' [1847; WNT Aanv.] gebruikt (< middeleeuws Latijn collaborator of Engels collaborator 'id.'). ◆ collaboratie zn. 'medewerking; het heulen met de vijand'. Nnl. collaboratie 'medewerking' [1874; WNT Aanv.], 'het heulen met de vijand' [na 1940; WNT Aanv.]. Ontleend aan Frans collaboration 'samenwerking, medewerking' [1753; Rey] < middeleeuws Latijn collaboratio 'id.', een afleiding bij Laatlatijn collaborare. Ook Frans collaboration kreeg rond 1940 de betekenis 'het heulen met de vijand', die opnieuw in het Nederlands is ontleend.

Literatuur: G. van Lennep (1988) Verklarend oorlogswoordenboek, Amsterdam
Fries: kollaborearje