go in de staatsrechtelijke indeling van Westerlauwers Frl., nagenoeg overeenstemmend met het derde Zeeland. Vormde landschappelijk maar ten dele een eenheid.
De omvang schijnt vóór 1500 veranderlijk te zijn geweest. Toch valt eenkem aan te wijzen, bestaande uit Winninghe, dat twee districten omvatte, nl. de N. niogene (Dongeradeel, Ferwerderadeel en Dantumadeelmet inbegrip van Kollumerland) en de Z. niogene, genoemd de Leppa (Leeuwarderadeel, Tietjerksteradeel wrsch., met inbegrip van Smallingerland en Idaarderadeel, waarin nog Rauwerderhem). Niettemin gingen met dit duidelijke O. in engere zin andere rechtseenhedensamen onder deze naam, nl. soms AchtkarspelenenBomego (bijv. ca. 1400, volgens bet traktaat der Zeven Fr. Zeelanden en volgens Jaucko Douwama). Na 1500 is O. als ‘kwartier’ gefixeerd op bet oude Winningbe plus Achtkarspelen. —> Indeling.
Zie: M. P. van Buijtenen, De Leppa (1944), 16 e.v.
Register van geestelijke opkomsten. In 1580-81 deden de Fr. Staten onderzoek naar het bezit van de kerk in O. Het register, opgemaakt door de commissarissen Otto Swalue en Sybolt v. Aysma, is 1888 door J. Reitsma uitgegeven. Het laat zien wat verloren is gegaan in 1580 en wat gebleven is; het tekent de houding van de oude pastoors en vertelt van onderwijs, de armenverzorging enz.
