(N.T.M.). Opgericht 24.4.1880.
Reeds op 5.10. 1880 reed tussen Dokkum en Veenwouden de eerste paardetram. De ontwikkeling van N.T.M. valt uiteen in drie perioden, nl. van 1880-86, van 1896-1902 en van 1910-16.Van 1880-86 kwam 94 km baanvak in exploitatie, meest verbindingen tussen spoorstations (Harlingen, Sneek, Heerenveen, Veenwouden) en het tot dusver vrijwel geïsoleerde achterland. Van 1886-1902 groeide het net tot 175 km lengte; van 1902-16 werd dit net binnen Frl. afgerond en kwamen tevens lijnen buiten Frl. tot stand, o.a. naar Groningen (okt. 1913), Steenwijk, Assen, zelfs Meppel. De netlengte was toen 325 km. Maximum aantal passagiers vervoerd met stoom tractie in 1916: 2,5 miljoen.
De jaren 30 waren financieel voor N.T.M. zo moeilijk, dat betrekkelijk weinig autobussen zijn aangeschaft, en tot W.O. n het trambedrijf hoofdzaak bleef. Na 1945 is geleidelijk het personenvervoer per tram omgezet in busdiensten. De laatste personentram reed 1948 op het baanvak Drachten-Groningen. Het aan N.T.M. toegewezen gebied ligt ongeveer tussen de lijn Lwd., Sneek, Joure, Heerenveen, Steenwijk en de spoorlijn Lwd.-Buitenpost. In het uiterste zuidoosten van Frl. verzorgt E.S.A. enkele trajecten als ‘uitlopers’ van haar gebied ten zuidwesten van de stad Groningen, terwijl N.T.M. op haar beurt ‘uitlopers’ heeft naar Meppel, Assen en Groningen. Samen met N.A.C.O., zusteronderneming te Alkmaar, verzorgt N.T.M. de langste buslijn in Nederland, nl. Lwd.-Alkmaar (116 km).
N.T.M. is een dochteronderneming van de Ned. Spoorwegen die de aandelen van N.T.M. in handen heeft. Er werken ca. 400 personeelsleden bij. De 90 bussen reden in 1956 7 miljoen km en vervoerden ruim 6 miljoen passagiers. Ook verzorgt N.T.M. de stadsbusdienst in Lwd., met in 1956 ca. 15 miljoen reizigers. Totale netlengte der interlokale lijnen 717 km, waarvan 328 in uurdienst worden gereden, 234 in twee-uurdienst en 155 km minder vaak. Hoofdkantoor met centrale werkplaats in Heerenveen; in Lwd., Sneek, Oosterwolde, Drachten bijkantoren en depots.
Enkele niet opgebroken trambaanvakken worden gebruikt voor goederenvervoer in wagenlading. De spoorbreedte van N.T.M. is gelijk aan die van de Ned. Spoorwegen, zodat goederenwagens zonder overlading op N.T.M.-lijnen door kunnen rijden. Dit geschiedt op de baanvakken: Drachten-PeizeGroningen; Steenwijk-Noordwolde; Makkinga-Oosterwolde-Hijkersmilde; Makkinga-Donkerbroek-Gorredijk;Heerenveen-Joure-Lemmer; Sneek— Bolsward. Binnenkort gaan deze lijnen over naar de Ned. Spoorwegen, zodat N.T.M. dan alleen busonderneming wordt, zie Autobusdiensten.
