De voorziening van de consument met goederen wordt vooral door de D. verzorgd, het meest door winkels, door venten, marktverkoop enz. Het aantal winkels per 1000 inw. is in de provincies nogal verschillend: een hoger gemiddeld inkomen geeft relatief meer winkels en vooral ook meer personen in die winkels.
De D. in Frl. valt op door veel vestigingen en relatief talrijk personeel, ondanks een vrij laag gemiddeld inkomen. Enkele verhoudingscijfers over 1950 mogen dit illustreren:Inkomen per inw. Aantal winAantal werkkels per inw. zame personen Nederland 100 100 100 Friesland 90 119 99 Drente 79 79 75 Noordholland . . . . 116 113 119 Zuidholland . IIO 105 IIO Zeeland . IOI 118 100 Noord-Brabant . . . 83 85 84 Frl. heeft niet alleen relatief meer winkels dan Nederland, maar ook meer dan het vaak vergelijkbare Zeeland.
Het aantal personen in de winkels is vrij normaal (Nederland 100, Frl. 99); maar i.v.m. het lagere inkomen per inw. wat hoog.
De grootste aantallen winkels per 1000 inw. had Frl. evenals Nederland in de plaatsen van 5000-10 000 inw. met agrarische omgeving: Dokkum 32,1, Harlingen 23, Franeker 23,8 eD Bolsward 23,5 winkels per 1000 inw.
Op de zandgronden vinden wij 17,9, in de kleibouwstreek 18,5, op de Waddeneilanden 27,3, en in het weidegebied 20,7 winkels per 1000 inw. Opvallend is het grote aantal winkels per 1000 inw. in plattelandsgemeenten binnen de driehoek Lwd.-Bolsward-Akkrum (Utingeradeel24,9, Rauwerderhem 23,8, Baarderadee l21,7) en in het zuidwesten van de prov. (Hemelumer Oldeferd 24,9, Lemsterland 21,7, Workum 25,2).
Het is niet vreemd dat bij de hoogconjunctuur, die voor Frl. plattelandsontvolking betekent, in 1950-57 het aantal vestigingen op het platteland van Frl. met 20 ä 25 pct. afnam. Lwd. heeft met 15 winkels per 1000 inw. een zelfde cijfer als andere gemeenten van deze omvang, Sneek ligt daar met 19,9 in zijn groep boven.
Het aantal eigenlijke winkels bedroeg in Frl. in 1950 5156 met 11 770 werkzame personen. Daarbij kwamen 3472 ambachtsbedrijventevens winkel-, totaal 8628 winkels. Veleleverden artikelen voor dagelijks gebruik: 1917 kruidenierswinkels, 1262 bakkers- en 473 groentewinkels. Voor de meer duurzame artikelen noemen wij winkels in manufacturen 723, rijwielen e.d. 520, glas, aardewerk 281. De spreiding over de prov. hangt samen met het artikel: winkels in boeken, meubelen e.d. vooral in de steden; Lwd., Dokkum, Franeker, Harlingen, Bolsward en Sneek hadden in 1950 gemeten naar het personeel 60 pct. van de boekwinkels, 75 pct. van de schoenenwinkels, 50 pct. van de drogisterijen, 85 pct. van de dames- en herenconfectie, maar slechts 28 pct. van de bevolking van Frl. De verspreiding van bijv. kruidenierswinkels en slagerijen is vrij gelijkmatig.
Hiervan hadden de bovengenoemde steden resp. 24 en 27 pct. Naast de kleinhandel in winkels is er in Frl. naar verhouding veel andere kleinhandel, meest beperkt tot artikelen als vaste brandstoffen (412 bedrijven met 723 personen), petroleum (513 met 572), manufacturen (266 met 281, waarvan 1/3 in Zwaagwesteinde), groenten (212 met 296), melk (420 met 577), suikerwerken (209 met 222). Totaal in 1950 2570 vestigingen met 3326 personen (resp. 7,2 en 6,1 pct. van Nederland).
Deze handel is in het algemeen gelijkmatig over de prov. verspreid: hij zal sinds 1950 sterker teruggelopen zijn dan de handel in winkels.
