Houtverbinding waarbij het versmalde einde van een element (de pen) in een gat in een ander element wordt ingelaten. Doorgaans wordt de pen opgesloten met houten nagels ( toognagel) of met wiggen. Ter weerszijden van of rondom de pen ontstaan borsten, vlakken waarmee het ene lid tegen het andere stoot.
Er zijn bij opgravingen bij Oterleek (N.H.) overblijfsels van pen-en-gatverbindingen gevonden, daterend van c. 4200 v.C.. Een pengat wordt open genoemd als het aan twee zijden open is, zoals b.v. bij de ontmoeting van twee sporen in de nok van een dak. slippen.
