Wanneer ik met de zintuigen de wereld buiten mij waarneem, vorm ik mij van de dingen voorstellingen. Ik heb b.v. een voorstelling van een persoon A.
Zulk een voorstelling beantwoordt in mindere of in meerdere mate aan de werkelijkheid. Hoe grooter mijn kennis is, hoe nauwkeuriger de waarneming, des te zuiverder is mijn voorstelling.
Nu heb ik behalve van persoon A ook een voorstelling van persoon B, persoon C, persoon D en nog vele andere personen. Wanneer ik de voorstellingen, die betrekking hebben op de onderscheidene personen, met elkander vergelijk, bemerk ik, dat deze personen in vele punten van elkander afwijken, de een is een man, de ander een vrouw, de een is jong, de ander oud, de een is blond, de ander zwart van haar; zoo zouden nog vele lichamelijke en geestelijke verschillen op te noemen zijn.
Er zijn evenwel ook enkele kenmerken, waarin al deze personen met elkander overeenkomen. Deze zijn de gemeenschappelijke of wezenlijke kenmerken in onderscheiding van de andere als individueele of toevallige kenmerken.
Wanneer ik de toevallige kenmerken (die betrekking hebben op sexe, ouderdom, lichamelijke gesteldheid, begaafdheid, enz.) loslaat, en de wezenlijke kenmerken die alle personen welke ik waargenomen heb, ja die alle menschen gemeen hebben, samenvoeg tot een geheel, krijg ik het begrip mensch, onder welk begrip alle exemplaren van de soort mensch thuis te brengen zijn. Dit begrip is een abstractum, een afgetrokkenheid, waarmee niet onmiddellijk een bepaald ding in de werkelijkheid correspondeert.
Door abstractie halen we dus het algemeene en wezenlijke uit de dingen uit. Dit algemeene is evenwel aan eigenschappen tamelijk arm.
De werkelijkheid, het concrete, wat we met onze zintuigen waarnemen, is veel rijker dan het abstracte en begripsmatige. Abstraheeren is die werkzaamheid van den menschelijken geest waardoor wij bij de exemplaren van een bepaalde groep de individueele (toevallige) kenmerken laten vallen en de gemeenschappelijke of wezenlijke kenmerken overhouden en tot een eenheid formeeren.Wanneer dit abstraheeren naar de eischen der logica geschiedt, geeft het ons een inzicht in het wezen en den samenhang der dingen.
