Volgens Max Bartels (Die Medizin der Naturvölker) was het ‘idee dat bepaalde ziekten door toverij veroorzaakt werden, wijdverbreid’.
Wat in Duitsland het werk van heksen schijnt te zijn, wordt in Scandinavië geklaard door magisch begaafde Lappen en Finnen, die bij hun buren van oudsher bekendstaan als bijzonder bedreven in de toverij. Wordt in Duitsland spit toegeschreven aan heksen (Hexenschuß), in Noorwegen en Zweden komt deze eer geheel toe aan de Lappen en de Finnen (respectievelijk lappskot en finnskot).
→ Heksen, → Volksgeneeskunde.
