Besmettelijke geslachtsziekte, veroorzaakt door de Treponema pallidum, die in 1905 door de Duitse bacterioloog Fritz Schaudinn ontdekt werd.
Het is de Italiaan Giralamo Fracastoro (1478-1553) geweest die de ziekte noemde naar de schaapherder Syphilis, een personage in zijn meer dan duizend Latijnse verzen tellend gedicht Syphilis sive morbus gallicus. dat in 1530 verscheen. Het gedicht maakte zo’n opgang, dat het in het Frans. Duits, Engels, Spaans en Portugees vertaald werd. Zo het verhaal wil, werd Syphilis met de ziekte geslagen, omdat hij de zonnegod gelasterd had. Mogelijk heeft Fracastoro de naam van de ongelukkige herder afgeleid van het Griekse suphilos, zwijnenhoeder, of gezinspeeld op het Griekse siphlos, dat ‘mismaakt’ betekent. Een andere versie is dat Syphilis, één van de zeven zonen van de Thebaanse koningin Niobe. model gestaan heeft. De koningin, trots op haar kinderen, zeven zonen en zeven dochters, stelde zich boven de titanendochter Leto, die slechts twee kinderen, Apollo en Artemis, bezat. Als straf hiervoor doodden de beide goden op een dag de veertien kinderen met hun pijlen. Niobe zelf werd een steen op de berg Sipylos.
Over de oorsprong van de syfilis zijn de geleerden het niet eens. Volgens sommigen zou zij op het eind van de 15de eeuw door de metgezellen van Columbus, die door vermenging met de indianen de ziekte opgelopen hadden, naar Europa gebracht zijn.
Anderen bestrijden deze opvatting en menen dat syfilis reeds lang in Europa heerste. Hoe het ook zij, het staat vast dat er na Columbus terugkomst een epidemie in Spanje uitbrak. Men sprak toen van de ‘Spaanse pokken’. Een jaar later brak er een epidemie uit onder de soldaten van de Franse koning Karel VIII (14701498), toen hij tijdens zijn Italiaanse veldtocht tegen Napels optrok. Dc Italianen spraken van 'mal francese’ (morbus gallicus of Franse ziekte), dc Fransen op hun beurt van ‘mal de Naples'. Volgens sommigen was echter van syfilis geen sprake: de Franse soldaten hadden aan vlektyfus geleden. Syfilis of niet, het is zeker dat nog voor 1500 vrijwel heel Europa besmet was met de french pox, zoals de Engelsen deze nieuwe ziekte noemden. Spoedig werd het duidelijk dat dc ziekte van venerische aard was, waarbij de bordelen bij uitstek als haarden van besmetting gezien werden.
