werden vanaf de late 16de eeuw vervaardigd; het speelwerk kon zowel bestaan uit een miniatuur-klokkenspel of uit een miniatuur-orgel. In de 18de eeuw kwamen staande en tafelklokken met speelwerk in de mode; in het laatst van die eeuw zelfs horloges.
Dikwijls is het speelwerk gecombineerd met automatische figuren. Engeland en Frankrijk hadden een bloeiende export van die klokken naar Turkije. In de late 18de en 19de eeuw werden voornamelijk speelwerken met rol en kam vervaardigd, die op dezelfde wijze functioneren als bij de speeldozen, waarbij de pennen van de speeltrommel de tanden van de kam aantokkelen: na 1800 werd bij horloges ook wel een schijf toegepast. In het begin van de 19de eeuw maakte men in Zwitserland veel van zulke horloges: een variatie zijn de horloges met zangvogelmechanisme, dat ook vaak in (snuif)dozen werd aangebracht (zie Automaten).
