De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Chelsea

betekenis & definitie

belangrijke Eng. porseleinmanufactuur, geslicht in ca. 1745 voor de vervaardiging van paté tendre en gesloten in 1784. Uit 1745 dateren de goat-and-bee jugs, het vroegst bekende Engelse porselein.

Aan de hand van de gebruikte fabrieksmerken kan men de volgende perioden onderscheiden:Triangle Period (1745-ca. 1750), met een driehoek als merk. De scherf is gelig en zeer doorschijnend met een zacht, ivoorkleurig glazuur, meestal onbeschilderd. De vormen zijn ontleend aan zilveren voorbeelden, ook werden vaatjes en potjes in trompe l'oeil gemodelleerd, bijv. zoutvaten in de vorm van een kreeft. In navolging van het blanc de Chine werden voorwerpen met geappliqueerd reliëf versierd, soms beschilderd met bloemtakjes in de stijl van Meissen en insekten om fouten in de scherf te verbergen. Figuren uit deze periode zijn zeldzaam.

Raised Anchor Period (1750-1752), met een in reliëf uitgevoerd anker als merk. In deze periode werd de manufactuur geleid door de zilversmid Nicholas Sprimont. De scherf is minder glasachtig dan in de Triangle Period en groenachtig bij doorvallend licht, waarbij vooral de Chelsea moons opvallen, d.w.z. lichte kringen van een grotere doorschijnendheid dan de rest van de scherf, veroorzaakt door concentraties van fritte in de scherf. Glazuur melkachtig. met zwarte stippen. Vormen en decoraties werden ontleend aan blanc de Chine, Kakiemon en Imari. In 1751 werd een hele collectie Meissner porselein geleend en gekopieerd: de invloed van Meissen blijkt ook uit beschilderingen met indianische Blumen.

De produktie omvat serviesgoed, siervoorwerpen en beeldjes en met fabels gedecoreerde schalen (in monochromie of polychromie, meestal met fabels van Aesopus). In deze periode werkten J.O. Neale en W. Duesbury als porseleinschilder. Zeer grote variatie aan emailkleuren, weinig gebruik van goud en zelden onderglazuurblauwe decoraties.

Red Anchor Period (1752-1758), nog steeds onder leiding van Sprimont, met een rood anker als merk. Deze periode geldt als een hoogtepunt van de Engelse porseleinkunst. Vanaf ca. 1755 werd beenderas aan het mengsel toegevoegd (tot 40 procent). In deze periode worden borden beschilderd met botanische bloemen (Hans Sloane plates. naar de stichter van de botanische tuin te Chelsea). In de Red Anchor Period breekt het rococo door: de invloed van Meissen overheerst. Nog steeds werkte men naar zilveren modellen, met geappliqueerde bloemen; ook werd cauliflower ware geproduceerd.

In de porseleinsculptuur is een grote variatie. Men imiteert het blanc de Chine, de figuren van Boucher, uit de commedia dell’arte, klassieke en Callot-figuren. Vanaf 1754 worden de beroemde 'Chelsea toys’ gemaakt, zoals naaldenkokers en zegels in de vorm van figuren en reukflessen, aanvankelijk naar zilvervormen of Chinese vormen, later ook in de vorm van vogels of mensen. De sokkels hebben een vergulde rand. de onderkant is met een bloemtakje beschilderd.

Gold Anchor Period (1758-1769). Sprimont is nu eigenaar. De invloed van Meissen maakt plaats voor die van Sèvres; het rococo is nu overheersend. Nieuwe fondkleuren uit deze periode zijn o.a. turkoois (afgeleid van bleu celeste) claret ware (van rosé Pompadour) en pea green; mazarine blue werd vanaf ca. 1755 gebruikt. Er werd veel goud verwerkt, soms zelfs als fondkleur. Produkten: fraaie tafelserviezen, garnitures de cheminée, vazen, enz.

Als schilder excelleren J. Gilcs. R. Askew, J. Donaldson en Z. Boreman.

De figuren uit deze periode zijn rijk beschilderd en verguld; de stukken zijn vaak rijk gegarneerd met bocages. Modelleurs: J. Willems en N.F. Fauron, beiden uit Doornik.

Chelsea-Derby Period (1770-1784). In 1770 werd de manufactuur gekocht door W. Duesbury en J. Heath, eigenaars van de manufactuur van Derby. Aanvankelijk werkte men door in de tradities van de Gold Anchor Period, maar spoedig volgde er een versmelting met de technieken van Derby totdat Chelsea in 1784 werd gesloten.

Een aparte plaats heeft de zgn. girl-on-a-swing family, uit de periode 1749-1754. Dit porselein, waarbij een plastiekje van een meisje op een schommel veel voorkomt, stamt vermoedelijk, niet uit Chelsea, maar werd door arbeiders van Chelsea in een concurrerende manufactuur gemaakt.

< >