De grote encyclopedie van het antiek

Jan Durdik en anderen (1970)

Gepubliceerd op 02-12-2020

Amstel-porselein

betekenis & definitie

porselein vervaardigd te Ouder- en Nieuwer-Amstel tussen 1784 en 1814. Na het faillissement van de porseleinmanufactuur van Loosdrecht besloten de voormalige schuldeisers van dominee De Mol, nu zij de eigenaars waren geworden, de fabricage van porselein elders voort te zetten.

Daartoe kochten zij een gebouwencomplex te Ouder-Amstel, waar in 1784 met de produktie werd begonnen, die aanvankelijk alleen bestond uit het voltooien van halffabrikaten die met de Loosdrechtse inventaris waren meegekomen. Ook de oude Loosdrechtse porselein vormen werden nog geruime tijd in Ouder-Amstel gebruikt, evenals de Loosdrechtse decors voorlopig nog werden aangehouden. In opdracht werden ook ontbrekende delen van beslaande Loosdrechtse serviezen gemaakt, die voorzien werden van het merk van Ouder-Amstel. Als technisch directeur trad op de Duitser Friedrich Dauber, die tevoren in 1780 reeds door de toenmalige schuldeisers als directeur van de manufactuur van Loosdrecht was aangesteld. De kwaliteit van het Amstel-porselein is zeer goed; vormgeving en decoratie volgen de stijlontwikkelingen van het Louis XVI. Directoire en empire op de voet: de vormen zijn streng zonder veel tierlantijnen.

Bij thee-, koffie- en chocoladeserviezen komen dikwijls cilindrische vormen voor, soms met rechthoekige handvatten. de decoratie is doorgaans polychroom, maar monochrome, in grisaille beschilderde stukken komen ook wel voor. De beschildering is zeer gevarieerd en omvat stads-, zee- en havengezichten. landschappen, jachttaferelen, strooibloemen, bloemslingers en dieren. Ook worden oosterse decors en Sevres-decors nagevolgd in koningsblauw en goud; in het blauwe fond zijn medaillons uitgespaard waarin landschappen zijn geschilderd. Porseleinschilders waren o.a. de Duitser Johann Philipp Miler of Müller, die tevoren aan de manufactuur van Den Haag verbonden was, en de Nederlander Henricus Franciscus Wierts. Naast het serviesgoed werden grote pronk- en sierstukken vervaardigd, zoals kastanjevazen, siervazen en borstbeelden van biscuitporselein. De manufactuur raakte door te hoge produktiekosten en een te kleine omzet in financiële moeilijkheden en werd in 1800 overgenomen door de firma George Dommer & Co., een fabriek van chemicaliën en geneesmiddelen.

Om de verkoop te stimuleren werden tweemaal per jaar verlotingen gehouden; ook kreeg de manufactuur een subsidie van koning Lodewijk Napoleon alsmede het recht om het predikaat ‘koninklijke’ te voeren. Dit alles nam niet weg dat de exploitatiekosten nog maar steeds te hoog bleven; daarom besloot men de manufactuur te verplaatsen naar het fabrieksterrein van de firma Dommer te Nieuwer-Amstel. De produktie omvatte voortaan voornamelijk eenvoudige thee- en koffieserviezen in empirestijl van duidelijk lager artistiek gehalte dan de produkten van Ouder-Amstel. Met het vertrek van Lodewijk Napoleon verviel ook de subsidie, en zo raakte de manufactuur opnieuw in moeilijkheden. In 1814 overleed Nicolaas Dommer, hetgeen tevens als het einde van de manufactuur wordt beschouwd. Merken: in Ouder-Amstel gedecoreerd Loosdrechts porselein is gemerkt met M.O.I.. of L. in de paté gegrift, het merk Amstel in blauwe schrijfletters.

Porselein vervaardigd te Ouder-Amstel in de periode 1784-1801 is gemerkt met Amstel in schrijfletters in onderglazuurblauw, op het glazuur in zwart of goud; ook komen de hoofdletters A of AU voor. Na 1801 werd het woord Amstel in zwart op het glazuur geschilderd, het merk Amstel in roodbruin werd later ook gebruikt, soms door de manufactuur van Nieuwer-Amstel.

< >