zijn meststoffen, die het clement stikstof als belangrijkste plantenvoedingsstof bevatten. Al naar de verbinding, waarin stikstof voorkomt, onderscheidt men nitraten (natriumnitraat = natronsalpeter, 16% X; calciumnitraat = kalksalpeter, 15,5% N), ammoniumverbindingen (zwavelzure ammoniak, 20,5% N; kalkammonsalpeter, 20,5% N: fosfaatammonsalpeter, 20,5% N) en organische verbindingen (ureum, 46% N; kalkstikstof, 20% N).
Deze stikstofverbindingen worden in stikstofbindingsbedrijven uit atmosferische stikstof verkregen. Alleen chilisalpeter, dat de stikstof als natriumnitraat bevat, wordt in de natuur gevonden en na zuivering als meststof afgeleverd. Het bevat naast natriumnitraat kleine hoeveelheden sporenelementen. Organische stoffen met een hoog stikstofgehalte ( ledermeel, bloedmeel enz.) worden sporadisch als s. gebruikt. Stalmest en gier hebben als zodanig veel meer betekenis. Een nieuwe toepassing van s.(vooral in de Ver. St.) bestaat in het injecteren van NH3 in de grond (z. Ammoniak).
De werking van de verschillende stikstofverbindingen zowel t.a.v. de grond als van de plant hangt af van de vorm. waarin de stikstof voorkomt. Altraten, die de stikstof in een anion bevatten, worden in de grond niet vastgelegd. ze spoelen hierdoor in regenrijke winters zeer gemakkelijk uit. Ammoniumverbindingen daarentegen, die de stikstof in kationvorm bevatten, worden aan de negatief geladen bodemcolloiden (klei- en humusdeeltjes) gebonden en zijn dus veel minder gevoelig voor uitspoeling. In de meeste vruchtbare gronden worden ze echter vrij snel omgezet in nitraat door nitrificerende bacteriën. Ook de organische s. ondergaan in de grond snelle veranderingen door bacteriewerking. Hoewel men vaak vindt vermeld, dat nitraat een sneller werkende s. is dan een ammoniumzout, geldt dit alleen daar, waar adsorptievcrsehijnsclen ; in klei en humus bevattende gronden) plaats vinden.
In water- en zandcultures en veelal ook op grasland vindt men juist het tegenovergestelde: een snellere opneming en verwerking in de plant van ammonium- dan van nitraatstikstof. Dit is in overeenstemming met de wijze, waarop de assimilatie van nitraat in de plant plaats vindt, nl. via ammoniak. Van meer belang dan het verschil in directe werking tussen nitraten en ammoniumzouten is het verschil in nawerking. Altraten verschuiven de pH van de grond in alkalische richting, ammoniumzouten veroorzaken een verzuring (z. Physiologisch alkalisch en zuur).