betekent letterlijk vertaald: afknagen, wegvreten. Bodemkundige term om afspoeling en uitspoeling van cultuurgrond door stromend water of uitblazing door wind aan te duiden.
Onderscheid wordt gemaakt tussen:
(1) Oppervlakte-erosie = afspoeling van de bouwkruin. Het gevolg is waardevermindering tot totaal verlies van de grond als cultuurgrond. Zware regens op onbedekte grond zijn oorzaak, dat veel lijn zand op lager en vlakker terrein wordt afgezet, zodat ook de vruchtbaarheid van het overspoelde gedeelte sterk vermindert of zelfs geheel verdwijnt.
(2) Geul- of ravijn-erosie = uitspoeling. Waar onder een door wortels samenhangende bovengrond een losse zandige ondergrond ligt, ontstaan bij zware regen kleine geulen, die uitspoelen tol diepe gaten en ravijnen, zich verbredend door het afbreken en nastorten der zijkanten. De alb. geeft het resultaat van zo’n catastrophe, ontstaan in één nacht.
(3) Wind-erosie = uitblazing. De fatale, werking van onoordeelkundige verwijdering van een beschermende vegetatie en onvoldoende waterregeling wordt dikwijls nog versterkt door het uitblazen van de fijnere deeltjes door wind (stofstormen). De drie hierboven geschetste vormen van e. hebben in de geschiedenis van de mensheid soms een beslissende rol gespeeld. Oude beschavingen of beschavingscentra zijn ten ondergegaan,doordat het land direct of indirect door e. zijn vruchtbaarheid verloor. Zeer sprekende voorbeelden hiervan zijn o.a. te vinden in het Nabije Oosten. Kish, 6000 jaren geleden een van ’s werelds belangrijkste steden, ligt thans diep onder het woestijnzand van Mesopotamië begraven.
De alluviale vlakte van deze streek werd 3000 jaren geleden door 17 tot 20 millioen zielen bewoond. Deze konden zich handhaven zolang een goed georganiseerde landbouw de voedselvoorziening garandeerde. Thans leiden in deze vlakte 3½ millioen zielen een kommervol bestaan. De grote welvaart en bloei was mogelijk door een ingenieus irrigatie-systcem. E. in de bovenstroomse wateraanvoer-gebieden, als van Euphraat en Tigris, was oorzaak van het dichtslibben en verstoppen van irrigatieleidingen. Voortdurende invasies van zwervende stammen belemmerde passende tegenmaatregelen en de eens zo vruchtbare vlakte van Mesopotamië verloor zijn betekenis als graanschuur van het Midden Oosten.
Soortgelijke tragedies speelden zich af in andere van irrigatie afhankelijke droge gebieden; Syrië, de Libanon, Egypte, alle kennen hun dode steden, hun dode gebieden. Een in soort verschillend, doch niet minder tragisch beeld leveren de loessgebieden van N. China. Waar vroeger vruchtbaar land werd gecultiveerd treffen wij nu erosie-ravijnen aan met een diepte van 200 m en meer. Van bijzonder belang voor het huidige tijdsgewricht is de landvernieling, die zich tot voor enkele decennia in de Ver. St. manifesteerde. In de laatste 150 jaar werd dit continent door een stroom van emigranten uit Eur. van O. tot W. opengelegd en, veelal in roofbouw, ontgonnen.
Van de ruim 150 millioen hectaren bouwland zijn, in dit tijdsbestek, niet minder dan 120 millioen aan oppervlakte-, ravijn- of wind-e. ten prooi gevallen. Ook thans zijn er nog grote gebieden waar de e. de grond sneller afvoert dan deze door verwering van vers gesteente wordt gevormd. Onmisbare plantenvoedingsstoffen worden in versneld tempo door de met slib beladen rivieren naar zee afgevoerd. Volgens een schatting van 1945 bedraagt het grond verlies in de Ver. St. jaarlijks 5.400.000.000 ton. Door de stofstorm van 11 Mei 1934 werd in een dag 300.000.000 ton teelaarde verplaatst.
Wat achter bleef was een zandige, humusloze, dode massa. Sedert 1930 is men in de Ver. St. met een grootscheeps erosiebestrijdingsprogramma bezig. Hiervoor werd speciaal gecreëerd de Soil Conservation Service. In 1946 werd voor de directe bestrijding 304 millioen dollar uitgegeven. Onder de invloed van de werkzaamheden van deze dienst heeft zich een belangrijke tak van toegepaste bodemkunde ontwikkeld, die zich toelegt op de wetenschappelijke bestudering van de problemen der erosiebestrijding.
In vele andere landen heeft het Am. voorbeeld goede navolging gevonden en groeit het bewustzijn, dat het een plicht is de natuurlijke bodemschatten voor het nageslacht te bewaren. In Afr., een continent wel eens aangeduid met de omschrijving 'Terre qui meurt’, is b.v. in Belgisch Congo van regeringswege een strikt erosiebestrijdingsprogramma in uitvoering, waarbij van de autochtone bevolking van de betrokken streek verplichte medewerking wordt geëist. Zo wordt de strijd op vele fronten gestreden ter veiligstelling van de toekomst van de steeds groeiende wereldbevolking.
F. A. VAN BAREN.
