was in het Romeinse Rijk in het begin onzer jaartelling de naam voor de aan de grond gebonden pachter. Deze had een erfelijk gebruiksrecht, doch de c. kon door de eigenaar van de grond aan een ander worden overgedragen.
Voortgekomen, hetzij uit de stand der slaven, hetzij uit oorspronkelijk vrije kleine boeren, moest hij een deel van zijn arbeidskracht in de vorm van handen spandiensten ter beschikking stellen van zijn heer: ook had deze heer recht op een deel van deopbrengst van de hoeve; op het overige had de c. recht.