Openbare bibliotheken van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Lezers uit de lagere standen werden in de gelegenheid gesteld kostenloos boeken te lenen.
De eerste bibliotheek werd opgericht in 1791 in Haarlem, Groningen volgde in 1796. Het intiatief werd nagevolgd in het hele land. In 1810 waren er 50, in 1850 al 245 en in 1890 340. Vanaf het begin van de 20ste eeuw begon men terrein te verliezen door de leeszaalvereniging, die uitmondde in de tegenwoordige openbare bibliotheken. De lectuur bestond oorspronkelijk uit zedenkundige uitgaven van het Nut, maar maakte later plaats voor letterkundige werken.
