Gron.: Gruupskerk.
Dorp in het W. van de gemeente Zuidhorn, tot 1 januari 1990 hoofdplaats van de gelijknamige gemeente met als overige dorpen Niezijl, Kommerzijl (deels), Pieterzijl en Visvliet en de gehuchten Gaarkeuken, Hoekje en Westerhorn. Ten N. van de weg Groningen-Leeuwarden streken zich de Polder Vereniging Grijpskerk en de Polder Lauwers Grijpskerk uit. Grijpskerk bezit een station aan de spoorlijn Groningen-Leeuwarden (1866).
Volgens de, niet door bronnen gestaafde, overlevering stichtte Nicolaas Grijp in 1475 de kerk van Sebaldeburen-Beneden, sindsdien Grijpskerk geheten. Het geslacht Grijp zou op de borg Reitsema hebben gewoond; deze laatste werd in de 18de eeuw gesloopt. De kerk werd verwoest in 1582 en herbouwd in 1612. Ze heeft een preekstoel en bankfragmenten uit de tweede helft van de 17de eeuw; voor het overige is het interieur van de kerk bij een verbouwing in de jaren ’60 verminkt. Op het oude kerkhof staan nog enkele graftekens, o.a. van Aaltje Thomas Wiersema, de schenkster van het in 1832 door L. en J. van Dam gebouwde orgel. De doopsgezinde kerk (1892) bezit als interieur o.a. een preekstoel uit het begin van de 19de eeuw, een avondmaalstafel (1839) en twee kroonluchters uit 1791, alle afkomstig uit een vroegere kerk in Pieterzijl.
De oprichtingssteen daarvan uit 1815 verhuisde ook mee en bevindt zich in de voorgevel. Het orgel is in 1908 door P. van Dam gebouwd.
Watermolen ‘De Westerhorne’, een achtkante bovenkruier uit 1829, is in 1988 gerestaureerd en kan weer op eigen kracht de polder van 419 ha bemalen. Korenmolen ‘De Kievit’, eveneens een achtkante bovenkruier, is gebouwd in 1899. Deze is 20 m hoog en daarmee de grootste molen in de omgeving. Ook elders in de gemeente staan nog veel molens.
In de driehoek Grijpskerk-Kommerzijl-Niezijl is in 1990 door de nam een aardgasveld ontdekt (10 miljard m>). Dit veld wordt niet alleen geëxploiteerd, maar is ook geschikt gemaakt om hierin hoog-calorisch aardgas (t.b.v. industrie en elektriciteitscentrales) uit andere aardgasvelden te injecteren, teneinde landelijk voldoende piekcapaciteit te bezitten, ’s Winters wordt aan het Grijpskerkveld gas onttrokken en ’s zomers wordt het aangevuld met gas uit Slochteren. Het complex is in werking sinds eind 1996.
Schimpnaam voor de inwoners: Smaalruggen.
Lit.: W. Kamminga, Grijpskerk van crisis tot bevrijding (Veenhuizen 1993); W. Kamminga, het Grijpskerk van gisteren (Veenhuizen 1992); W.J. Formsma, Grijpskerk; de geschiedenis van een Groninger gemeente (Groningen 1986); W. Kamminga, Grijpskerk 1940-1945 (Assen 1977); B. Helder, Grijpskerk in oude ansichten (Zaltbommel 1975): K.J.
Tilbusscher K.Jzn., Grijpskerk en omstreken (Leek 1940): W.J. Formsma, ‘Wie was Nicolaas Grijp’, Maandblad Groningen 1 (1958) 33; H.O. Feith, Over de karspellasten van Grijpskerk (z.p. 1840).
