Militaire pendant van de patriottische burgersociëteit. Het waren particuliere genootschappen van burgerbewapening en ze werden daarom ook wel vrijkorpsen genoemd.
Hun omvang varieerde van enkele tientallen tot enige honderden manschappen. Ze werkten soms, zoals in Groningen, samen met de schutterij. Gezamenlijk pretendeerden de vrijkorpsen een volksleger te zijn tegenover de staatse troepen onder commando van de stadhouder. Hun militaire exercities waren tevens bedoeld als propagandamiddel. In Stad en Land ontstonden de eerste exercitiegenootschappen in Winsum en Baflo (januari 1785). Groningen volgde iets later.Lit.: K. Hildebrand, 'De patriottenbeweging in Stad en Lande’, GVA 1950,1-71; Van der Meer. Patriotten.
