Historische collectie Nederland

Rijksdienst voor het cultureel erfgoed (2019)

Gepubliceerd op 13-06-2019

hagioscopen

betekenis & definitie

Letterlijk: uitzicht op het heilige. Op ooghoogte geplaatst klein venster, in een kerk meestal aangebracht in de wanden van het koor, het oostelijk gedeelte van het schip of het dwarsschip. Het heeft vaak afgeschuinde dagkanten, zoals ook grote hooggeplaatste vensters hebben; soms ook is die afschuining asymmetrisch op een bepaald punt gericht.

Voorkomend in Engeland, Ierland, Denemarken, Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk en Nederland, voorn. in het noorden. Sommige van deze vensters zijn in XII-XIII bij de bouw aangebracht, andere tot in XV in bestaand muurwerk ingebroken. Hoewel de functie niet vaststaat, zullen de meeste gemaakt zijn om toeschouwers van buiten zicht te verschaffen op heilige handelingen en zaken in de kerk, zoals het H.Sacrament en het heffen van de hostie.

Ook andere functies, zoals het werpen van daglicht op een zijaltaar en het plaatsen van een eeuwig brandende godslamp als dodenlicht voor het kerkhof ( dodenlantaarn), zijn denkbaar. Vanwege de meerdere mogelijke functies is voorgesteld de term ‘laag venster’ te gebruiken, in navolging van het Engelse ‘low side window’. squint.