Walen heetten de inhammen in het IJ, zowel aan de Nieuwe als aan de Oude Zijde*, die 's winters een veilige ligplaats boden aan zeeschepen. De Waal aan de Nieuwe Zijde, de Nieuwe Waal, is met de aanleg van het westelijk Entrepotdok verdwenen. Met de Oude Waal is het anders gegaan. Zij was omstreeks het midden van de 17de eeuw zo aangeslibd, dat zij eigenlijk voor grote schepen niet goed meer te gebruiken was. In plaats van haar uit te diepen, koos de stadsregering echter een andere weg, nl. de grond aanplempen voor het bouwen van huizen.
Daaraan was toen juist grote behoefte, omdat de grote uitbreiding* van 1658 nog niet begonnen was. In 1646 was de aanplemping gereed en was zo een groot eiland ontstaan tussen Binnenkant* en Buitenkant*, waarop grote koopmanshuizen werden gebouwd. Het eiland werd Nieuwe Waalseiland genoemd, ook wel Walenburg of het Nieuwland. De naam Waal bleef behouden voor de doorvaart ten zuiden van het eiland, ook wel Waalseilandsgracht genoemd. De kaden behielden de namen Oude Waal en Kromme Waal, waar de huizen zichtbaar kleiner zijn dan aan de Binnenkant aan de overzijde. Het is een imposant stadsgedeelte met het gezicht op de Montelbaanstoren* en de huizen die nog oude glorie uitstralen. In deze buurt spreekt alles van de scheepvaart, zoals de brug bij het Scheepvaarthuis*, die vanouds de Kraansluis* heet, als een herinnering aan de grote kraan die hier stond.
LIT. F.C.M. Douwes, Scheepsbouw te Amsterdam in vroeger eeuwen, I, O.A. 1961, 34.
