XYZ van Amsterdam

J. Kruizinga, Gerrit Vermeer (2002)

Gepubliceerd op 22-06-2018

Uitspanningen

betekenis & definitie

Uitspanningen - Halverwege de 19de eeuw telde A. nog geen kwart miljoen inwoners. Het uitzicht op Waterland was nog niet door het Centraal Station geblokkeerd. De Buitensingel, nu resp. Nassaukade, Stadhouderskade en Mauritskade, vormde de stadsgrens. Daarbuiten was menige uitspanning te vinden.

Over het algemeen omvatten die een tuin, soms met een doolhof en wat speeltuig voor de kinderen. Schinkelhaven bijvoorbeeld had een tuin, waar zwierig aangeklede dames en heren konden flaneren. Er werden ook muziekuitvoeringen gegeven, zoals onder meer "De Slag bij Waterloo". Maison Boer heeft tot de Tweede Wereldoorlog bestaan. Het Kalfje aan de Amstel dat uit 1670 dateert, werd in 1967 afgebroken. Het Volkspark heeft faam gekregen als thuishaven van de Sociaal-Democratische Bond. Stadlander werd in 1867 gesloopt. Daar kon je met een tentbootje de Boerenwetering over. In de tuin De Nederlanden heeft, naar Parool redacteur Paul van 't Veer heeft aangetoond, Multatuli de weeskinderen getrakteerd. Van café Maas bij de Schollenbrug is nog een "Feestwijzer" bewaard gebleven van het 12½- jarig bestaan in sept. 1893.

Langs de tot 1903 bevaarbare Overtoom zijn verschillende uitspanningen geweest. Vlak naast elkaar bevonden zich Het Eerste Stuivertje of Het Laatste Stuivertje* en Korendijk. Dat was echt een uitspanning: men spande er zijn paarden uit. De Berebijt dankte zijn naam aan de gevechten tussen honden en beren, die daar werden georganiseerd. Op Oud Roosenburgh (zie: Rosenburg), nu Nieuwe Oosterbegraafplaats, waren vliegdemonstraties te zien. In de Plantage was Eik en Linde, met de Franse en Griekse Tuin daar vlakbij. Op de hoek Kinkerstraat/Da Costakade herinnerde de gevelsteen "Claudius Civilis" aan de gelijknamige tuin, die het "nette" publiek trok. Ten slotte was er nog 't Vosje, in wat nu de Dapperbuurt heet. Daar waren schietbanen, hetgeen nogal eens tot protesten van de omgeving leidde.