Rokin - Volgens oude prenten moet het Rokin heel mooi zijn geweest met de Beurs* van Hendrick de Keyser* als overwelving van het water en met verderop, tegenover de kapel De Heilige Stede*, het oude veer op Rotterdam. Alleen tussen de schilderachtige Grimburgwal* of de voormalige Langebrug* en de Doelensluis bij het Muntplein* is het Rokin nog echt een stuk van de Amstelmonding. De lang bestaande theorie dat deze naam een afleiding is van Rak-in (een rak binnen de Dam, zoals het Damrak buiten de Dam) is niet juist. Een gedeelte van de Amstel, nu voor tweederde deel gedempt, had oorspronkelijk geen kade. De panden aan de Kalverstraat liepen door tot aan het water.
Als in de zestiende eeuw de gevels langs het water van het eerste deel vanaf de Dam naar achteren werden verlegd, iets moesten inrukken, werd hier een kade aangelegd, die in 1559 aangeduid werd als "Ruck-in", later tot Rokin verbasterd. Bij latere doortrekking kreeg de gehele kade deze naam. Het dempen is niet vlot gegaan. Al aan het einde van de 19de eeuw verhieven zich stemmen voor de demping van het Rokin, dat "een echte boulevard" moest worden. Er werd door een aantal voorstanders in 1899 druk uitgeoefend op de gemeenteraad, maar onmiddellijk was er ook tegendruk: een aantal Rokinbewoners, onder wie aanzienlijke zakenmensen, protesteerden bij voorbaat tegen de demping, die volgens hen een ergerlijk vandalisme zou zijn. Zij kregen steun van vele kanten, o.a. van P.L. Tak*; de anti-dempers richtten een buurtvereniging op, genaamd "Het Rokin". Merkwaardig genoeg was in 1908 in deze vereniging het aantal voorstanders van demping zo groot geworden, dat juist deze vereniging na een aantal jaren van stilzwijgen over demping begon te praten. In 1936 wendde het Genootschap Amstelodamum* zich met een uitvoerig en klemmend verzoek tot de gemeenteraad om het stadsschoon niet onherroepelijk te schenden door demping. Maar in 1936 was de toestand van het water door opzettelijke(?) verwaarlozing onhoudbaar geworden, zodat tot demp
ing werd besloten. Sindsdien heeft het gedempte Rokingedeelte wel aan schoonheid ingeboet. Aan het "pontje"*, dat jarenlang zijn diensten ter verbinding van Rokin en Stadhuis heeft gedaan en dat de "Turmaclijn" werd genoemd vanwege het reclamebord op het vaartuig, is alleen de herinnering overgebleven. Historie is ook, dat voorbij de Grimburgwal*, waar de rondvaartboten hun aanlegsteiger gekregen hebben, in 1638 het waterfeest gehouden werd ter ere van het bezoek van de koningin-weduwe van Frankrijk, Maria de Medici, een vertoning van grote luister, die van de kade door een ontzaglijke menigte, ook staande op de luifels, werd gadegeslagen. In het Rokin bij de Doelenstraat is in de 19de eeuw een badhuis geweest, dat na de opening in 1844 een tijdlang zeer in trek was. Het was een oorspronkelijk drijvend, later vastliggend badhuis, waar men baden van IJ- water kon gebruiken en later ook van zeewater. In 1914 is de inrichting echter gesloten, omdat de eigenaar de pacht van het Rokinwater niet meer aan de gemeente kon betalen. Op nr. 91, op de hoek van de Kalfsvelsteeg, is een gevel van 1664. Onder leiding van Ysbrand Kok en het Bureau voor Monumentenzorg is dit huis in 1963 gerestaureerd. Dezelfde architect restaureerde in 1955 de gevels Rokin 154-156.
De panden 119-121 zijn in 1962 door de architecten C. Dam en P. Zaanen gerestaureerd en de nrs. 54 en 56 in 1964 door W.A. Ulrich en B.J.F. Kamphuis (zie ook: Arti et Amicitiae; Leesmuseum; VW Amsterdam). Het Rokin heeft ook een aardig trapgeveltje* op nr. 12, dat in 1934 werd gerestaureerd, en op nr. 64 de merkwaardige gevel met de Moriaan in top. Aan de overkant, de z.g. stille zijde, zijn nog mooie halsgevels op nrs. 73 en 81 en de geveltop op nr. 91 vertoont aan beide zijden een griffioen, het fabeldier uit de oudheid.
Maar de mooist gerestaureerde gevel is op het Rokingedeelte, dat nu weer opnieuw Oude Turfmarkt* heet, en wel op nr. 145. Het huis heeft nog een verhoogde halsgevel van Vingboons* (1642). Het opmerkelijkste gebouw aan het Rokin is het hoofdkantoor van Pierson, Heldring & Pierson geworden, ontworpen door architectenbureau Abma, Dirks & Partners, dat in 1989 op de plaats kwam van de oude Amsterdam-Rotterdam Bank. Een ander gebouw dat het beeld van het Rokin sterk veranderde, is de in 1987 gebouwde Optiebeurs* van arch. Cees Dam. Hiervoor moesten zeven 19de-eeuwse panden worden afgebroken. In 1993 kreeg het Rokin nieuw straatmeubilair*: goudkleurige lantaarnpalen en het overige straatmeubilair in de kleur rood.
LIT. Rob Rentenaar, Rokin, Bantam en Pampus, O.A. 1986, 247; Gerrit Vermeer en Ben Rebel, d'Ailly's Historische Gids. De oude binnenstad, 2000.
