Ransdorp - Toen A. in 1921 een groot stuk van Waterland* annexeerde, bestond er bij velen de vrees dat dit het einde zou zijn van de landelijke rust van dit gebied. Dat die rust echter volkomen gehandhaafd gebleven is, bemerkt men als men Ransdorp bezoekt, het kleine dorp, gebouwd langs de Wiergouw en de Bloemendalergouw en doorsneden door de Voor-Twiske. Ransdorp is een oud dorp en was eens belangrijker dan A. In de Middeleeuwen heette het Rorup, Raardorp of Rarup. De laatste naam wordt in de streek nog wel gebruikt.
Het plaatsje, dat van de graven van Holland en de heren van Waterland belangrijke privileges kreeg, kwam tot bloei door de zeevaart, maar ging sterk achteruit, toen A. de handel tot zich begon te trekken. In de Tachtigjarige Oorlog werd Ransdorp bovendien herhaaldelijk verwoest en gebrandschat door Spanjaarden en geuzen. Reeds vroeg moet Ransdorp een kerk met rieten dak bezeten hebben. In het begin van de vijftiende eeuw werd een nieuwe kerk gebouwd, die echter kort na de voltooiing door brand werd geteisterd en in 1500 gerestaureerd werd. Omstreeks 1530 is de tegenwoordige toren gebouwd, die voor de Zuiderzeevissers altijd een baken is geweest. De toren was groots opgezet, maar is nooit voltooid. De bouwmeester, Jan Poyt, had een zeer zwaar bouwwerk op het oog, maar tijdens de werkzaamheden bleek dat het gevaarte, dat muren van 1,40 m dikte heeft, voor de gelegde fundamenten en de zeer drassige bodem van Waterland veel te zwaar was. De toren is gebouwd tot een hoogte van 22 m. Hij is bijzonder rijk uitgevoerd in baksteen met sierstukken van Bentheimersteen in laatgotische stijl. Ook in de steunberen en vele traceringen is deze steensoort verwerkt.
Inwendig is een sierlijk portaal met aanzetten voor een nooit uitgevoerd gewelf. De toren was in het begin van de 20ste eeuw niet meer dan een verwaarloosde, romantische steenklomp. In 1936-1937 is het bouwwerk echter gerestaureerd. In een van de pijlers van de toren bevindt zich een bewaarplaats, afgesloten met drie deuren, van binnenuit achtereenvolgens van koper, ijzer en hout. Hierin werden de handvesten van de Waterlandse dorpen bewaard; de sleutels berustten op de secretarieën van Ransdorp, Landsmeer en Zuiderwoude. De stukken bevinden zich nu in het Gemeentearchief te A.
In 1718 moest de kerk, die tegen de toren aanstond, wegens bouwvalligheid worden afgebroken. In 1720 werd de huidige kerk gebouwd, die in 1934 vernieuwd werd. Het vroegere gemeentehuis van Ransdorp tegenover de toren is een sierlijk gebouwtje, daterend van 1652. De stoep is in 1734 gewijzigd; uit oude afbeeldingen blijkt dat deze verandering geen verbetering was. Het raadhuis is in 1923-1924 gerestaureerd.
LIT. J.A. Groen jr, Het land rondom Amsterdam, 1969; id.r Tussen Dijken en Dieën, 1970; J. Lutgert, Als Amsterdam zich over ons ontfermt, O.A. 1996, 251.
