Overtoom - Ooit was de naam Overtoom die van de dam, later sluis, die in de 14de eeuw in de Schinkel gelegd werd. Aanvankelijk werden kleine schepen over die dam getrokken, getoomd, zoals dat toen heette. Later ging de naam Overtoom over op het gedeelte van de Heiligeweg* met vaart, dat buiten de Singelgracht gelegen was. Reeds in de 17de eeuw heette het hier Overtoomsevaart en -weg; na de demping in 1903 bleef alleen de naam Overtoom bestaan. In de jaren 1895-1901 heette de zuidelijke kade langs het toen nog niet gedempte water Vondelkade, een naam die echter nooit burgerrecht heeft kunnen krijgen.
Aan grote gebouwen was de inmiddels verdwenen Diaconesseninrichting* met het Zusterhuis uit 1912 het meest opvallend. Kleiner en ouder was het ernaast gelegen gesticht De Eendracht* (1795), dat in 1970 werd afgebroken voor de uitbreiding van het Ned. Herv. Diaconessenhuis. Op deze plaats had de, in 1754 afgebrande Franse schouwburg* gestaan. Vier jaar later, in 1758, is de buskruitmolen op Sollenberg* in de lucht gevlogen.
Deze stond in een van de grote tuinen, waaraan de Overtoom zo rijk was. Een eind buiten de Overtoom heeft het oude Pesthuis* gestaan. De herberg De laatste stuiver of Het Stuivertje* was echter minstens zo bekend. Ze was gelegen op de hoek van de Stadhouderskade en werd in 1896 afgebroken. Zij lag vroeger juist even buiten de Leidsepoort*.
LIT. J.A. Groen jr, De Overtoom, O.A. 1960, 98; A.J.M. Rövekamp, Tussen Overtoom en Hugo de Grootgracht, O.A. 1976, 22, 84, 117, 184 en 300; id., De Overtoom en Dichtersbuurt, 1978; id. Van Hogesluis naar Overtoom, O.A. 1979, 101; id., Naar de groentemarkt in de Marnixstraat, O.A. 1979, 201; id., De Overtoombuurt en de ontspanning, O.A. 1980, 95; id., Er staat een automobiel op de Overtoom, O.A. 1980, 180; id., Nog wat Overtoombuurt, O.A. 1980, 322; mr J.H. van den Hoek Ostende, Overtomen in de omgeving van Amsterdam, J.A. 1986, 21; Amstelveense Historische Reeks no. 7, De Overtoom en de Dubbele Buurt, 1999; J.E. Abramse, Spoorzoeken op de Overtoom, O.A. 1997, 9.
