Lastage is een van de namen die in de loop der tijd bij de A'damse bevolking in vergetelheid zijn geraakt. Het is de buurt waar in het begin van de 20ste eeuw in oude krotten zoals in de Jonker- en de Ridderstraat* het proletariaat van de stad was gehuisvest. Sinds 1930 is er veel verbeterd door afbraak, sanering, straatverbreding en renovatie. Het is ook de buurt van de schilderachtige Krom en Recht Boomssloot*. De Lastage wordt begrensd door de Kromme Waal*, Oude Waal*, Oude- schans*, Sint Antoniesbreestraat* en Geldersekade*.
Rechtens behoorde dit stuk, in de 16de eeuw nog een laag en drassig land, al sinds lang tot A.; de bebouwing is echter pas begonnen na 1500, toen er loodsen, lijnbanen* en enkele woonhuizen buiten de veste verrezen. Ook werden hier schepen gerepareerd en geballast voor het vertrek, het "lastaedzen"; dit laatste is waarschijnlijk aanleiding tot de naam van het gebied geworden. De grond was eigendom van vermogende Amsterdammers, de zogeheten Geërfde Lastagiërs. Een voortdurend gevaar voor loodsen, werkplaatsen, houttuinen, e.d. op de Lastage waren de Geldersen, die, tot zij in 1543 door Karei V werden ingelijfd bij zijn rijk, vrij vaak plunderend in de richting van A. trokken, o.a. in 1512, toen zij alle schepen in de Waal verbrandden en alle loodsen in de Lastage neerhaalden. Er werd toen een nieuwe gracht, de Montelbaans Burgwal (de huidige Oudeschans), gegraven, die voorzien werd van een wal en een stevige verdedigingstoren, de Montelbaanstoren*. De Lastage werd een steeds belangrijker stadsdeel, het was in 1564 al geheel in de ommuring van A. opgenomen, maar in 1572, toen Lumey de stad belegerde, werd de Lastage in brand geschoten en brandde voor een groot gedeelte af. In 1578, na de Alteratie*, kwam dit stadsdeel echter weer zeer in trek.
Hoewel het oude verbod om hier stenen huizen te bouwen nog werd gehandhaafd (tot 1586), werden hier zware versterkingen opgericht, o.a. op aanraden van Willem van Oranje, die wel inzag, welk een belangrijke hoek van de stad de Lastage in verband met de scheepvaart worden zou. Het fort voor de Sint Antoniespoort*, zo werd de buurt toen wel genoemd, omdat de bolwerken* hier zo hecht en sterk waren. Door de uitbreidingen* van A. in de 17de eeuw ging de welvaart op de Lastage, die te ver van het IJ kwam te liggen, steeds achteruit. In 1975 was de Lastage het toneel van heftige strijd vanwege de sloop van een aantal panden voor de aanleg van de metro*. Op 8 apr. van dat jaar raakte de politie slaags met actiegroepen die de sloop van panden aan de Lastageweg probeerden te verhinderen. De hele buurt was in een vesting veranderd. In totaal werden er 115 huizen gesloopt.
LIT. Leonie van Nierop, Beschouwingen over de scheepsbouw op de Lastage, M.A. mrt 1955, 36; dr L. lansen, De Lastage in 1596, O.A. 1961, 354; J. Wagener, Bewegend Amsterdam, O.A. 1975, 189; W. Hofman, Te verwachten obstakels en vondsten in metro-tracé, O.A. 1975, 194; Jan M. Baart, Geboren uit het water, O.A. 1990, 208; Paul Spies e.a., Het Grachtenboek II, 1992; Gerrit Vermeer en Ben Rebel, d'Ailly's Historische Gids van Amsterdam. De oude binnenstad, 2000, 197.
