Grachtenboek - Grachtenboek, een plaatwerk van Caspar Philips Jacobsz. (1732-1789), met afbeeldingen van alle huizen op de Heren- en Keizersgracht en een gedeelte van de Brouwersgracht. De ondernemende boekverkoper Bernardus Mourik, woonachtig aan de Nes, liet Caspar Philips, een bekwaam kunstplaatsnijder, de kopergravures maken en gaf ze als plaatwerk uit in de jaren 1768 tot 1771. Hiermee was het Grachtenboek geboren. Na de dood van Mourik kwamen de koperen platen in het bezit van de boekverkoper J.B. Elwe op de Pijpenmarkt* (N.Z.
Voorburgwal), die met een tweede uitgave kwam, nu met de naam van Caspar Philips in de titel. In 1922 kwam een derde uitgave tot stand op initiatief van E. van Houten van Bouw- en Woningtoezicht te A. In 1930 verzorgde het genootschap Amstelodamum* een heruitgave. Intussen vond mr C.A. van Swigchem in de bibliotheek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen de originele tekeningen van Caspar Philips die tot grondslag hadden gediend voor de gravures uit de oorspronkelijke uitgave van 1768. In 1962 besloot het gemeentebestuur het Grachtenboek uit te geven met een reproductie van de 96 originele tekeningen op 24 losse bladen en met de gravures boven de beschrijvingen, alle gevat in een houten omslag met de vermelding "Grachtenboek" in open geschaduwde kapitalen. E. van Houten zorgde voor een geschiedkundige beschrijving.
Uitgeverij Minerva verzorgde in 1967 opnieuw een editie van dit beroemde boek; in 1979 was de eer aan de uitgeverij Buyten en Schipperheyn. Deze herdruk werd voorzien van een "Ten Geleide" door W. Hofman, werkzaam bij de gemeentelijke archiefdienst. De meest recente editie dateert van 1991. De grachten werden opnieuw gefotografeerd door A. van Oord-de Pee, de teksten werden geschreven onder redactie van Paul Spies (Bureau D'Arts). In de bijlage zijn de kopergravures van Caspar Philips opgenomen (zie ook: Philips' Grachtenboek.).
LIT. J.P. Mieras, Het Grachtenboek, J.A. 1958, 189; Vera Amende, Wat gebeurt er met de keurblokken?, 1979; Kitty Smit-Kremer, Arend Jan van der Horst, Stadstuinen in Nederland, 1983; Paul Spies e.a., Het Grachtenboek, 1991; Menno de Vries, De grachtengordel van Amsterdam - een buurt in beeld, 2000.
