De afgelopen dagen heb ik veel mensen horen verzuchten: OMG, we zijn een radicaal-rechts land geworden! Hoe moet dat nu verder? Daar heb ik geen antwoord op. Wel op de vraag sinds wanneer wij radicaal-rechts en radicaal-links van elkaar onderscheiden.
Om te beginnen dat onderscheid tussen links en rechts. Die begrippen zijn zo ingeburgerd, dat je er nauwelijks meer bij stilstaat. Maar hoezo noemen wij mensen die bijvoorbeeld roepen dat er tribunalen moeten komen om de elite te straffen ‘rechts’?
Die verdeling in links en rechts gaat naar alle waarschijnlijkheid terug op de Franse Revolutie. In 1789 werd in Parijs een parlement gevormd. De conservatieve edelen zaten er rechts van de voorzitter en de vooruitstrevende burgers links. ‘De aanduiding van deze posities kreeg al snel een politieke lading’, aldus het Etymologisch woordenboek van het Nederlands.
In het Nederlands is de politieke betekenis van links pas in de tweede helft van de negentiende eeuw opgetekend, samen met ter linkerzijde. Het Woordenboek der Nederlandsche Taal, het wetenschappelijke woordenboek van het Nederlands, geeft als oudste voorbeeld een citaat uit 1875. Het werd indertijd gebruikt voor ‘behorend tot een vooruitstrevende, radicale partij, of tot het radicale gedeelte van een partij’. En voor ‘radicale gevoelens hebben op godsdienstig of ander gebied’.
Ultra en extreem
Voor radicaal-rechts zijn verschillende woorden in omloop. Denk aan extreemrechts, uiterst rechts en ultrarechts. Uiterst rechts en ultrarechts zijn ongeveer even oud. Dat wil zeggen: we treffen ze aan vanaf 1902. Hetzelfde geldt voor uiterst links en ultralinks.
Extreemrechts en extreemlinks zijn iets jonger. Die etiketten treffen we aan sinds 1921. In woordcombinaties als ‘de extreem-rechtsche pers’, ‘opstandige extreem-rechtsche elementen’ en ‘extreemrechtsche organisaties’. Aan de linkerzijde vinden we woordcombinaties als: ‘de extreem-linksche roode vlag’, ‘extreemlinksche politieke opvattingen’ en ‘het extreem-linksche opportunisme’.
Een opvallend verschil is dat de woordcombinaties met rechts veel vaker te vinden zijn dan die met links. Grofweg komen de rechtse politieke etiketten vier keer zo vaak voor. Rechtse politici mogen graag beweren dat de journalistiek grotendeels een links bolwerk is. Waarin dus vaak tegen de gevaren van rechts wordt gewaarschuwd. Wellicht is dat een verklaring voor dit verschil in frequentie. Geert Wilders is in ieder geval van mening dat de NPO een te links bolwerk is. Hij wil de publieke omroep afschaffen. ‘In plaats van eerlijke informatie en ontspanning is het vooral bezig met propaganda. We worden dagelijks getreiterd met klimaatpaniek en diversiteitspropaganda. De financiering wordt dan ook geheel beëindigd.’ Aldus het PVV-partijprogramma.
Het radicale midden
Links en rechts zijn uitersten van elkaar – tegenovergestelde richtingen. Heb je ook zoiets als het radicale midden? In 2012 probeerde het CDA zich te positioneren als een ‘radicale middenpartij’. Die partij presenteerde toen een rapport getiteld ‘Kiezen en verbinden, politieke visie vanuit het radicale midden’.
Het CDA heeft de afgelopen jaren verbijsterend veel strategische fouten gemaakt. Dit was er één van. ‘Het radicale midden’ slaat natuurlijk nergens op. Een middenpositie is per definitie niet radicaal. Een middenpartij kan een beetje opschuiven naar links of rechts, maar bij een radicale verschuiving raakt zo’n partij automatisch z’n middenpositie kwijt. Plus een flink deel van z’n achterban – zie het CDA.
Anderzijds: door in de publiciteit een klein beetje meer naar het midden op te schuiven, boekte de PVV vorige week een heuse monsterzege. Maar het is en blijft natuurlijk een extreemrechtse partij, met slechts één lid en met een uitgesproken hekel aan linkse standpunten. Kijk maar eens in het verkiezingsprogramma. Waar je zinnen vindt als: ‘Een overheid die er voor haar burgers is, niet alleen voor hen die behoren tot de links-liberale elite’. En: ‘Geen miljardenuitgaven meer aan links-liberaal ideologisch beleid als stikstof.’
Het zijn dergelijke zinnen die veel mensen nu doen uitroepen: OMG we zijn een radicaal-rechts land geworden.
